Gepubliceerd tussen 8 – 29 januari 2005 door Milliyet
Gulen: “Europese Unie heeft voorkeur voor Turkse Moslims”
door Mehmet Gündem, zaterdag 8 januari 2005
Hoe beoordeelt u het begin van een onderhandelingsproces tussen de EU en een Moslimland, in termen van de Europese identiteit en visie?
Tot dusverre heeft de discussie zich in het algemeen toegespitst op wat de voordelen hiervan zijn voor Turkije. Ik weet niet of Europese landen zich ervan bewust zijn, maar wat Turkije inbrengt is veel belangrijker. Als ze zich ervan bewust zijn en zich nog steeds verzetten, dan wint hun koppigheid het van gezond verstand. De reputatie en toekomst van Europa kan er op veel manieren voordeel bij hebben. Onze intelligentsia zijn altijd bezig geweest met het idee “Europees te worden”. Sinds de Tanzimat hervormingen hebben we ons in dit proces bevonden, en na de oprichting van de Republiek is het in een stroomversnelling terecht gekomen. De eerste serieuze overeenkomst werd in 1963 gesloten, gevolgd door discussie en fora voor en tegen. Ik kan me herinneren dat ik in 1966-1967 luisterde naar vooraanstaande mensen die hun afkeuring uitspraken. Hun argumenten waren dezelfde die we tegenwoordig horen: “Het is een Christelijke club; ze zullen ons bedriegen; ze zullen Christenen van ons maken …”
Sommige Moslims hebben recentelijk boeken uitgegeven en verspreid met die strekking: “als zij (Europeanen) komen, zullen ze ons beïnvloeden en onze jeugd van ons afstelen, met hoe ze eruit zien, hun mentaliteit, hun opvatting van religie, hun notie van God …” Europeanen waren aan de andere kant op hetzelfde moment bezorgd over onze economische armoe en het feit dat wij Moslims waren. Misschien waren ze niet zeker genoeg over hun eigen religieuze waarden, maar dat lieten ze dan niet merken. Ik weet niet of die zorgen nog steeds bestaan, maar het was duidelijk dat ze geen enkele intentie hadden ons toe te laten.
Ziet u in het huidige proces een verandering in die intentie?
In Duitsland heeft de Turkse gemeenschap, van wie verwacht werd dat ze zou assimileren, haar bestaan en identiteit hervonden na twee of drie generaties. Hoewel ze in eerste instantie door anderen werden beïnvloed, zijn ze een eigen gemeenschap geworden die anderen beïnvloedt. We hebben in een aantal gevallen geleerd dat er zowel in de VS als in Europa warmere gevoelens zijn jegens Turkse mensen in vergelijking met andere Moslims. Ze beschouwen Turkse Moslims als soepeler. Wellicht dat de democratie, de Republiek en het secularisme (in Turkije) daar een rol in speelt. Bovendien staat de Turkse Islam meer op de agenda in de VS en Europa dan in Turkije.
En met betrekking tot de onderhandelingsdatum die is aangekondigd?
Ook als het niet zeker is of en wanneer we bij de EU gaan horen, dan heeft de aankondiging van een datum een belangrijk effect op de Turkse natie. Het lijkt erop dat de huidige regering daarmee een succes heeft behaald. Er zijn een groot aantal aspecten die in ogenschouw moeten worden genomen, maar die wil ik hier niet teveel benadrukken, omdat men dat (ten onrechte) zou kunnen opvatten als politieke aspiraties. (Deze datum voor) ons lidmaatschap is beter nieuws voor Europeanen dan voor ons, en op die manier moeten we dat ook bezien.
Waarom denkt u dat het goed nieuws is voor Europa?
Omdat er machten zijn die in de regio willen domineren. De Chinezen zijn er al doorgedrongen, door hun concurrerende handel en door hun voorzichtige optreden. De VS noch Europa zijn in een positie om hen uit te dagen. Het is zeker dat er serieuze economische revoluties aankomen en China bedreigt op dat punt de wereld.
Hoe kan een alliantie met Turkije Europa helpen de Chinese expansie tegen te gaan?
Turkije kan een brug zijn tussen het Midden-Oosten en het Verre Oosten. Europa heeft Turkije’s diepe en rijke erfenis van inzicht in het Midden-Oosten nodig. Ze hebben Cyprus al toegelaten, maar Turkije is een veel belangrijker land en Europa moet dat naar waarde inschatten.
Een andere dimensie is het feit dat, hoewel de huidige regering dat niet kan inschatten, er op publiek niveau een opmerkelijke sympathie en aantrekkingskracht voor Turkse mensen bestaat, dankzij ons historisch krediet en psychologische invloed. Onze geschiedenis en de huidige republikeinse en democratische regering spelen hier beiden een rol in. We kunnen dit duidelijk zien in landen waar (Turkse) onderwijsinitiatieven worden ontplooid. Europa kan dus alleen een grootmacht worden in de regio als Turkije bereid is mee te doen. Ook de VS wil de dominante rol in de regio behouden. Tot dusverre valt aannemelijk te maken dat de VS het Turkse lidmaatschap van de EU steunt. Als de VS zijn macht wil behouden, kan het een bondgenoot als Turkije niet kwijtraken.
Wat denkt u van het optreden van de regering in Brussel, was dat onderdanig of onderhandelend?
Er zijn veel staatsmannen die dit doel hebben nagestreefd. Al hun inspanningen zouden tevergeefs zijn geweest als de onderhandelingen nu zouden instorten, iets waarvan de regering zich terdege bewust was. Er zijn dingen gebeurd in Brussel die ik hoog inschat.
Zoals?
De beslissing om de vergadering te verlaten paste bij de eer van onze natie. Het liet zien, “we hebben dit niet nodig; laat ze hun eigen behoeften eerst maar erkennen.” Deze zet, op zo’n cruciaal moment, was in ons voordeel, en werd gevolgd door een stap terug. Cruciale momenten pakken niet altijd goed uit; ze hadden kunnen zeggen “u kunt wat ons betreft vertrekken”. (Onze regering) sprak met anderen, één voor één, en besprak elk onderdeel apart, wat mijn goedkeuring heeft. Dit was een opmerkelijk slot van de inspanningen van veel staatsmannen. Bovendien hebben de Europeanen een les geleerd.
Wat voor les?
De vlaggen van alle landen werden geplaatst waar hun representanten stonden. Ik kreeg tranen in mijn ogen toen Dhr. Erdogan en Dhr. Abdullah Gul de vlag optilden, onze heilige banier. Ik wilde dat ze de vlag kusten en het stof eraf bliezen. Abdullah Gul deed dat en stopte de vlag in zijn zak. Dit was een les die zeker zo belangrijk was als de top zelf om de houding van het Turkse volk ten opzichte van bepaalde waarden te laten zien. Soms moeten we de dingen van hun zonnige kant bekijken. Als er resultaten worden geboekt, is het beter om kritisch je gezond verstand te blijven gebruiken, maar er zijn veel andere positieve zaken die goed zijn voor de reputatie van onze natie. Ik denk dat die door onze intelligentsia zullen worden gezien en gewaardeerd. Kritiek moet aan de andere kant onder emoties worden geuit en niet verworden tot een instrument van politieke aspiraties. Ik zou dat soort werk op prijs stellen ten goede van ons land. Op dezelfde manier moet de regering ook worden gewaardeerd, zonder onterechte kritiek, voor de zaken die ze goed doet.
Heeft Fethullah Gulen een Geheime Maffia binnen de Veiligheidsdienst en het Leger van Turkije?
Door Mehmet Gündem, zondag 9 januari 2005
“Leger” en “soldaat”; dit zijn woorden waar u respect voor heeft. Wat is daar de basis van?
De Ottomanen waren een natie van soldaten. Sommigen zouden het zelfs militaristisch noemen. Zo’n natie begint en eindigt met het leger, maar zolang er rechtvaardigheid in de harten is, hoeft het volk zich geen zorgen te maken. Burgeracties werden nooit tegengehouden en op geen enkele manier bemoeilijkt. Onze gedachten (van het leger) zijn van een veel hogere orde. Bediuzzaman noemt hen de “Vaandeldragers”. Malik ibn Nabi zegt: “Als het Turkse leger er niet was geweest in het noorden, dan had Islam vandaag niet bestaan.” Op één manier werd dit bewerkstelligd door de heldhaftige soldaten met hun paarden, wapens en schilden. We beschouwen en respecteren hen als een ziel, als een betekenis, en een collectieve, spirituele persoonlijkheid (sahs-i manevi). Zij schiepen rechtvaardigheid tot op het kleinste detail. Toch werd dit fijnste detail niet altijd bewaard. Als dat soort misbruik wordt gebruikt om deze spirituele persoonlijkheid, een persoonlijkheid waaraan de gehele natie zoveel te danken heeft, in een slecht daglicht te plaatsen, dan zou dat niet eerlijk zijn. Alvorens hervormingen door te voeren, moet er overleg worden gevoerd met die mensen die stuk voor stuk kandidaat zijn voor het martelaarschap. Een relatief hoog aantal militairen is oorlogsveteraan (ghazi), sommigen van hen hebben de oorlog overleefd, maar zijn daarbij gehandicapt. In dit opzicht moeten we het leger eerlijk gezegd bewonderen, en voor het instituut zorgen op dezelfde manier dat we ons verzetten tegen elke schade aan de natie of het prijsgeven van haar geheimen.
Wat zou u zeggen op krantenkoppen als “… hij is uit het leger ontslagen omdat hij banden heeft met de Gulen gemeenschap”, die van tijd tot tijd verschijnen?
Deze instelling (het leger) heeft bepaalde voorwaarden voor het toelaten en ontslaan van militairen. Dhr Suleyman Demirel (voormalig president van Turkije) zei ooit, “Er zijn tijden die een verhaal vertellen.” Niemand kan worden gespaard; iedereen die wordt gerapporteerd is weg. Mensen kunnen zich door anderen ongemakkelijk voelen, en dit is voldoende om hen af te schilderen als “–ist”, waarna ze ontslagen worden. Bestaat deze –ist echt? Iedereen kan met alles in verband worden gebracht; wat nodig is dat er serieus wordt gezocht naar het bestaan van de –ist. Er moet een eerlijk onderzoek plaatsvinden om te achterhalen op basis waarvan een persoon is ontslagen en de wet moet uiteindelijk de doorslag geven. Inlichtingendiensten moeten personen die ontslagen zijn onderzoeken om vast te stellen of ze daadwerkelijk zulke banden hebben.
Zijn er mensen in het leger die u bewonderen?
Sommigen misschien wel; ik kan hier niets over zeggen. Ik heb een gepensioneerde militair ontmoet die me vertelde: “Ik luisterde vaak naar uw preken en met mij veel andere van hogere en lager rangen.” Ik denk dat veel mensen met uiteenlopende beroepen naar de preken in de moskeeën kwamen en deelnamen aan de conferenties. Misschien zijn er een paar mensen in Turkije die niet naar deze diensten hebben geluisterd; of ze het aanhoren waard zijn is een andere vraag. Ik heb mensen die naar de preken luisterden en ze opnamen zo vaak gezegd dat het zinloos was. Eén van hen zei: “Ik doe dit niet om uw liefde te verwerven; u spreekt en ik neem op.” Wat kon ik nog meer zeggen? Ik zou zeggen dat het een verkeerde overtuiging was (over mij). En het is niet mijn taak om een verkeerde overtuiging aan te moedigen.
Zulke banden worden gesmeed door mensen die een wrok koesteren. Ik hoop dat het leger hervormingen kan doorvoeren die hen in staat stellen betrouwbaardere resultaten te boeken met de nodige onderzoeken en inschattingen. Is de reden dat deze mensen werden ontslagen dat ze de militaire tucht hebben overtreden of opdrachten niet hebben gehoorzaamd? Recentelijk zijn er mensen ontslagen die betrokken waren bij diefstal en misbruik. Deze misdaden worden echter soms genegeerd; iemand uit te maken voor –ist is een ernstigere aangelegenheid! Dit is het leger, soldaten gehoorzamen hun commandanten. Er bevinden zich geen –isten onder hen.
Heeft u een geheime maffia binnen de Veiligheidsdienst en het Leger?
Ik zie niet hoe ik zo’n geheime organisatie op zou kunnen zetten zolang ik hier ben. Deze zaak moet worden onderzocht; wie zijn de leden van deze maffia? Ze moeten proberen daar achter te komen. Ooit werd er een lijst openbaar gemaakt van een zogenaamde “maffia binnen de Veiligheidsdienst”. Later werd duidelijk dat de mensen die op die lijst stonden er volledig tegenovergestelde ideeën op na hielden! Misschien voelen sommigen zich ongemakkelijk over anderen. Ze maakten een eigen lijst om voor zichzelf krediet te verwerven en anderen in een kwaad daglicht te stellen.
Hoe kan iemand iets binnen het leger organiseren? Deze mensen in het leger hebben officieren die de Republiek, secularisme en democratie vertegenwoordigen. Ze zouden het opzetting van zo’n organisatie nooit toestaan. Ze zouden dergelijke ontwikkelingen niet tolereren, zelfs in de houding, gevoelens en gedachten van mensen. Ik snap niet waar dat soort claims vandaan komen.
Heeft u ooit mensen de opdracht gegeven om “deze scholen over te nemen”?
Een tijdje geleden zij ik in het openbaar vanaf de kansel van de moskeeën: “waarom alleen Koranscholen? Geef je kinderen op voor Imam-Hatips (een soort middelbare scholen waar religieuze lessen worden gegeven om aan de religieuze behoeftes van het personeel tegemoet te komen)”. Later zei ik: “Waarom stuur je je kinderen alleen naar Iman-Hatips? Waarom ook niet naar andere scholen? Waarom niet naar universiteiten, militaire hogescholen en academies?” Ik heb dit allemaal gezegd; waarom moet ik vragen beantwoorden over iets wat ik in het openbaar heb gezegd? Moet ik in de krant of op TV aankondigen en zeggen: “Ik heb u ooit dit en dat verteld, maar dat was een vergissing; stuur je kinderen niet naar andere scholen. Stuur ze alleen naar Koranscholen en Imam-Hatips. Droom er zelfs niet van dat je kinderen rechten kunnen studeren of naar militaire academies kunnen gaan. Laat anderen hun kinderen sturen, maar niet jij.” Ik vertelde eerlijk wat mijn gedachten zijn in moskeeën en op conferenties. En als sommige toehoorders daar gevolg aan hebben gegeven, dan kan ik niet zeggen “ik ben van gedachten veranderd.”
Wat waren uw verwachtingen toen u deze gedachten in uw preken uitte?
De mensen in Anatolië moeten betrokken zijn bij alle aspecten van het leven. Waarom zouden ze dat niet zijn? Waar zijn ze bang voor? Ze stuurden hun kinderen niet naar scholen; ze dachten dat onderwijs in de Koran voldoende was. Er zijn nog steeds van dat soort mensen, in het oosten, in het zuid-oosten. Op TV werd onlangs verteld dat een burgemeester mensen thuis bezocht om hen aan te moedigen hun dochters naar schoole sturen, en hij bood zelfs aan hen er zelf naar toe te rijden. Dit is wat het staatsbeleid is. Ooit waren er alleen Koranscholen, en toen begonnen mensen vraagtekens te plaatsen bij het aantal Imam-Hatips en theologische scholen. Waarom zou er maar één soort school bestaan, en geen anderen? Waarom kunnen burgers hun kinderen niet opgeven voor Turkse scholen? Ik vond dat dit een plicht was tegenover de samenleving en heb dat ook gezegd. Als (sommige mensen denken dat) deze opvattingen fout zijn, dan moeten ze opstaan en dat hardop zeggen.
Raken we als gevold van de relatie tussen Turkije en Europa onze religie kwijt?
Sommige mensen zien het Turkse lidmaatschap van Europa als een invasie. De buitenlanders komen en nemen ons land over. Als die gedachten voortkomen uit nationale overwegingen, dan kunnen we stellen dat onze nationale waarden zich zo met onze ziel hebben vervlochten dat we geen compromis kunnen toestaan. Zolang zij (Europa) ons accepteren zoals we zijn, dan kunnen we samen zijn; wij respecteren heb zoals ze zijn en hun waarden. Als er bezorgdheid bestaat ten aanzien van het voortbestaan van onze religieuze waarden, (moeten we bedenken dat) onze natie al zoveel obstakels heeft overwonnen. We hebben meer geleden dan elk ander land in de regio … armoede, arrogantie ten opzichte van onze eigen waarden, verlies van onze identiteit. Ondanks dat alles zien we dat, gelukkig maar, 80-90% van onze natie zich nog steeds nauw verbonden voelt met onze geschiedenis en de ziel en betekenis ervan. Gedurende de ontwikkeling van de Europese Unie ben ik er altijd van overtuigd geweest, en ik ben er nog steeds van overtuigd, dat onze natie haar nationale en religieuze waarden nooit zal verloochenen. Ik ben niet bang dat we ons land zullen kwijtraken.
Als u een brief of boodschap zou sturen naar Premier Tayyip Erdogan, wat zou u hem dan vertellen?
Laat ik, in plaats van te vertellen wat ik zou zeggen, de woorden van onze Profeet gebruiken: “Als God een president, een koning of heerser met genade heeft gezegend, dan geeft Hij hem wijze viziers (raadgevers) die hem zullen behoeden voor verkeerde handelingen en leiden naar rechtvaardigheid.” Er zijn zowel in de Ottomaanse Staat als in de Republiek veel wijze staatsmannen geweest. Maar het probleem was het gebrek aan raadgevers die de kwaliteit hadden om deze staatsmannen naar de waarheid te leiden, uitsluitend in het belang van de staat en de natie, en die geen persoonlijke aspiraties nastreefden. In het verleden heb ik, ook als dat misschien niet mijn plaats was, mijn groeten en respect over laten brengen door een vriend aan een voormalig staatshoofd van Turkije, met daarin de volgende gedachten: “Wees er niet tevreden mee alleen bewonderaars uit uw eigen partij aan te stellen als uw adviseurs. Spreek niet alleen met uw eigen organisatie. Benut de wijze mensen die van Turkije houden; omdat zij objectief handelen en geen persoonlijk gewin voor ogen hebben.” Ik gaf hem een paar namen van mensen die ze konden raadplegen met betrekking tot verschillende zaken in Turkije. In mijn boodschap aan Dhr Erdogan zou ik hem adviseren te luisteren naar wijze mensen zonder politieke doelstellingen, die het om de waarheid gaat en die regelmatig bij hun ideeën te rade gaan. Mij lijkt dit van groot belang als men met beide benen op de grond wil blijven staan. Ik zou dezelfde boodschap aan Dhr Ecevit en Dhr Demirel hebben gestuurd, als dat nodig was geweest.
Onopgeloste Moorden en 28 februari 1997: Voor en Na
door Mehmet Gündem, maandag 10 januari 2005 02:00
In het verleden heeft u opmerkingen gemaakt als “Onopgeloste moorden kunnen plaatsvinden”, die door sommigen zijn vergeleken met de informatie van inlichtingendiensten. Onlangs schreef een dagblad dat u een paar minuten voor de President, de Premier en de Chef Staf op de hoogte wordt gebracht. Nazlı Ilicak schreef ooit: Gulen’s heeft zeer goede inlichtingen. Hij voorspelde 28 februari.” Beschikt u werkelijk over zulke goede informatie?
Ik heb geen eigen inlichtingendienst, maar ben als Turks staatsburger zeer betrokken bij het lot van mijn natie. Als iemand niet zijn eigenbelang najaagt, dan besteedt hij al zijn tijd aan de zaak waar ze het meest bij betrokken zijn. Ik luister naar iedereen tot wie ik toegang heb. Ik lees verschillende dagbladen en zoek naar nieuws op internet. Ik interpreteer die nieuwsberichten, trek mijn conclusies en spreek me erover uit. Er zijn zoveel mensen die reizen en zien, en die dan overal verslag uitbrengen. Dat gebeurt op internet; waarom kan het niet via e-mail? Sommige mensen krijgen informatie via een kritische bron en vertalen die informatie als “dat soort plannen wordt gesmeed”. Ik kan er op verschillende manieren over horen. Hoe geheim bepaalde informatie ook mag zijn, het is tegenwoordig mogelijk om informatie snel te achterhalen, dankzij de communicatie (technologie) van vandaag.
Heeft u 28 februari daadwerkelijk voorspeld?
Ik maakte mij grote zorgen over de februari problematiek, zoals Nazlı Ilicak schreef. Ik koos er zelfs voor om mij anders uit te drukken dan ik normaal doe. Ik maakte mij zorgen over de regering van dat moment. Zij koesterden de filosofie die uiteindelijk leidde tot de gebeurtenissen in februari. Die filosofie beïnvloedde hun (de regering’s) houding en handelingen. Ik beschouw mijn houding toen als weinig respectvol, omdat ik mijzelf nog nooit eerder op die manier had uitgedrukt; ik sprak mijn gedachten uit op een TV zender met de zeer ongepaste woorden: “Ze hebben er een zootje van gemaakt.” Deze woorden gaven mijn zorgen weer.
Deelde u uw zorgen met de toenmalige regering?
Ik deed vooraf veel meer dan dat. Ik deelde mijn zorgen op verschillende manieren, via verschillende ministers. Ik zei: “Dit is zeer ernstig; er is veel meer aan de gang dan u weet; er is geen tolerantie meer; we kunnen niet overleven als natie, we zullen leiden.”
Wat was de reactie op uw waarschuwingen?
Ze waren niet geïnteresseerd. Ze wilden er geen aandacht aan schenken. Er worden met de steun van deze natie goede dingen gedaan; maar op dat moment werden er deuren geopend die die goede werken vernietigden. Tegen die achtergrond sprak ik mijn zorgen uit, goed of fout. Als ik gelijk had, dan had ik de plicht om mijn gedachten met de natie de delen.
Met dezelfde gevoeligheid (jegens mijn natie) luister ik nederig en interpreteer ik nieuws en probeer een conclusie te trekken. Ik denk dat het voor mijn natie nuttig is dat ik mijn gedachten over sommige onderwerpen uitspreek.
Hebben uw waarschuwingen met betrekking tot mogelijke onopgeloste moorden hun doel bereikt?
Ten eerste, (met betrekking tot zulke waarschuwingen) zijn diegenen die de leiding hebben bij de Inlichtingendienst, Veiligheid en Jitem (Politie Inlichtingendienst) op de hoogte gesteld, wat betekent dat, als zij hun plicht doen, (moorden) worden voorkomen nog terwijl ze gepland worden. Ten tweede kunnen de samenzweerders of provocateurs actie ondernemen of ervan afzien wanneer de natie zich bewust wordt van wat er aan de hand is.
Onze natie wordt hier beter van. Ik had die zorgen en de uitkomst weerspiegelt mijn zorgen. Er is niets dat we in deze kunnen negeren.
Vergelijkbare zaken zijn reeds gebeurd; er zijn bommen ontploft bij een synagoge, nietwaar?
Het is geen goed nieuws als studenten met bijlen en messen rondlopen. Het in onmogelijk niet in te zien wat de gevolgen zullen zijn.
Sommige mensen hebben u hierom bekritiseerd.
Het kan zijn dat sommigen zich afvragen of ik een geheim agent bent. Waarom maakt u zich hier in vredesnaam druk over? Als u een imam bent in een moskee, blijf dan waar u bent en gedraagt u zich als imam. Het gaat u niets aan.” Die mensen weten niet wat hen al dan niet aangaat. Dit is ongepast. Een Turks staatsburger, met een bepaald verleden, 66 jaar oud, zelfs als hij niets leest of denkt, kan zich toch van veel zaken bewust zijn en zal de gebeurtenissen interpreteren, met stille afkeer. De opmerkingen van zo’n persoon moeten niet worden genegeerd. Iedere andere gedachtegang is eenvoudigweg ongepast.
Ben u nog steeds bezorgd over onopgeloste moorden in de toekomst?
Tot op zeker hoogte. Mensen die op zo’n manier proberen hun doel te bereiken geven nooit helemaal op. En ik blijf bij mijn standpunt. Er zijn mensen, in binnen- en buitenland, die niet willen dat Turkije zich hersteld een een machtige staat wordt. Maar zelfs zij kunnen Turkije niet vernietigen.
Kunt u uitleggen wat u bedoelt als u het heeft over mensen in binnenland?
Misschien is het belangrijker om het niet de definiëren en het meer als een algemene stelling te zien. Er zijn altijd mensen die in het geheim met zaken bezig zijn. Sommigen van hen die zich in Turkije bevinden zijn betrokken bij de oprichting van staats-achtige inrichtingen om ons heen (Turkije). Er zijn mensen in iedere laag van de samenleving die Turkije niet kunnen uitstaan.
Er is geen noodzaak tot verdere uitleg. Sommige mensen vinden zelfs een term als “geheime organisaties” storend. Het is allemaal zeer verbazingwekkend.
Waarom storen sommige mensen zich eraan als anderen hun zorgen kenbaar maken? Als je geen lid bent van een geheime organisatie, waarom voel je je dan beledigd? Er zijn altijd geheime organisaties geweest; dit is aangegeven door de staat, door de inlichtingendiensten, en ze worden in onze rechtszalen ontmaskerd. Er bestaat verschillende soorten geheime organisaties; sommigen gaat het om financieel gewin, terwijl anderen bloederige moorden beramen.
We zien wat komt van ogenschijnlijk onbetekenende misdaden als tasjesroof door kinderen; er is zelfs een burgemeester geweest die voor dat soort misdaden is gechanteerd.
Als men, ondanks dit alles, blijft volhouden dat er geen geheime organisaties bestaat, dan heeft men een ander probleem.
De Europese Unie geeft er de voorkeur aan de Alevieten als minderheid te beschouwen. De Alevieten eisen dat hun “cemevi’s” (gebedsruimtes) legaal worden en willen een vertegenwoordiging in het Directoraat van Religieuze Zaken. Wat zijn uw gedachten hierover?
Tot nog toe hebben de Alevieten in Turkije geen serieuze problemen gehad. In de beginjaren van de Republiek waren er enige problemen en zijn ze wellicht ook lastig gevallen. Vandaag de dag vindt je echter in alle lagen van de samenleving Alevieten; ze hebben alle mogelijkheden die de andere Turken ook hebben. Ze kunnen politieke partijen oprichten, bij het leger gaan en gouverneurs worden. Als een sectie van de Turkse natie kan ik me voorstellen waarom sommigen zichzelf liever als minderheid zien. De staat heeft wetten die garanderen dat ze overal waar ze willen een opleiding kunnen genieten. Het kan zijn dat ze onderdelen van hun leringen op de agenda willen plaatsen. Ik herinner me dat ik een paar jaar terug tegen mijn Alevitische broeders heb gezegd: “Dit kan niet alleen via mondelinge overlevering in stand worden gehouden. Laten we het samenstellen in boekvorm.” Ik denk dat het Directoraat van Religieuze Zaken met zo’n project is begonnen. Een Alevitische collectie kan worden samengesteld door 15-20 boeken, zoals Ahmet Yesevis Hikemiyat en Haci Bektasi’s Makalat, bij elkaar te brengen. Als er op basis van deze boeken kan worden vastgesteld dat er een noodzaak is cemevi’s op te richten, dan moeten ze het democratische recht hebben dat te doen. Er bestaan als cemevi’s. Sommige instellingen kunnen echter voor ideologische doeleinden worden misbruikt; het feit dat cemevi’s op die manier zijn misbruikt – in sommige gevallen tegen de wil van de Alevieten – heeft hen in een lastige positie geplaatst. In het verleden hebben we voorgesteld om een cemevi naast een moskee te bouwen. (Ik denkt dat) cemevi’s een wettelijke status kunnen hebben.
Sommige Alevitische groeperingen hebben daartoe voor 17 december in Europa gelobbyd.
Als sommige Alevieten in Europa klagen over Turkije, dan vind ik dat ongepast, net als ik dat in het verleden vond toen de Koerden dat deden. Er is een Turkse natie waar Turken, Koerden, Alevieten en Soenni’s met elkaar samenleven. Als zij zich Turk voelen, dan is er geen verschil tussen ons.
En wat vindt u van de Alevitische eis jegens het Directoraat van Religieuze Zaken?
Om de Ottomanen Hanafi waren, heeft fiqh (Islamitische jurisprudentie) zich ontwikkeld, met name in de details. Maar deze ontwikkeling ging niet ten koste van anderen. Na de Republiek werd het Directoraat van Religieuze Zaken opgericht. Alevieten kunnen zonder meer studeren op scholen die door de staat of het Directoraat zijn gesticht. Ze kunnen imam worden voor hun moskeeën, als ze die hebben; ze kunnen hun religieuze ceremonies leiden in hun cemevi’s. Als de Alevieten vinden dat zij een aparte religie hebben, dan zijn er in Turkije Nusayi’s, Armenen, Syrische Christenen, Grieken, Joden, Protestanten, Baptisten, Bahaïsten en Wahhabi’s waar dat ook voor geldt; en ook zij kunnen een vergelijkbare status eisen. Maar ordes zijn (in Turkije) verboden. Ik denkt dat dit soort eisen voor problemen kunnen zorgen en de chaos in Turkije groter maken. Bijvoorbeeld, enige tijd geleden – voor 28 februari – werd gedacht dat de democratie zwakker is dan zij in werkelijkheid is; er gingen mensen de straat op, hoewel dat geen plaats heeft in onze Soefi-spirituele traditie. Ze zongen gebeden op straat en veroorzaakten ernstige problemen. Dat soort zaken brengt de religie schade toe.
Zouden de Alevieten niets van staat moeten eisen?
De staat keurt cemevi’s niet af. Ze voeren cem en semah uit, zelfs op TV. Maar er zijn nog steeds huizen in Turkije die worden binnengevallen voor het lezen van boeken en het herinneren van God. In de laatste 40-50 jaar is geen enkel huis binnengevallen voor het uitvoeren van cem. Maar voor anderen staat het aantal open zaken op tweeduizend. Er is geen enkele zaak die betrekking heeft op cem of semah. Alevieten zijn toleranter behandeld.
De Oecumenische Status van de Patriarch en het Amerikaanse Beleid in Irak
door Mehmet Gündem, Dinsdag 11 januari 2005
Wat zijn uw gedachten over het Orthodoxe Seminarie (Halki, Heybeli Eiland) en de Oecumenische status?
Dit is een staatsaangelegenheid, dus iedere opmerking moet in dat licht worden gezien. Het Patriarchaat is reeds operationeel. Ik heb de Patriarch vaak ontmoet. Voor onze eerste ontmoeting hebben ambtenaren van tevoren op de hoogte gesteld om te weten hoe we de zaak zouden benaderen, omdat ik al van hun eisen op de hoogte was. Ik treed hier verder niet in detail. Oecumenisch (universele patriarch) is vanaf de oprichting de titel geweest voor de leider van het patriarchaat. Natuurlijk gebruiken ze die titel nog steeds. Ze handelen onafhankelijk en maken bepaalde claims. De Amerikaanse Ambassade behandelt hen volgens dezelfde lijn. In plaats van beleid te vormen dat met deze handeling in overeenstemming is, moeten we ons eerst afvragen op basis waarvan zij deze claims maken. Ook als we het niet met de naam ‘Oecumenisch’ eens zijn, moeten we begrijpen dat ze deze benaming tot nu toe hebben gebruikt. Er bestaan ook geen titels als hocaefendi (in plaats van leraar), vaiz effendi (in plaats van preker), of mufti effendi, maar ze worden toch gebruikt, omdat de mensen daaraan gewend zijn. Ik vraag er niet om met zo’n titel te worden aangesproken, maar men noemt mij toch ook hocaefendi. Dit is een aspect dat we in ogenschouw moeten nemen.
Wat is het doel van de Patriarch?
Toen ik hem ontmoette, had hij de volgende eis: “Ik ben een Turks staatsburger. Ik zou graag in de gelegenheid worden gesteld het Seminarie te heropenen, zodat we onze mensen kunnen trainen en hen vanuit Turkije de wereld in kunnen sturen.” Ik bracht deze boodschap over aan één van de voormalige presidenten, die als volgt antwoordde: “Hij is een slimme man”; misschien dacht hij iets anders. Ik vind dat slimheid met slimheid moet worden beantwoord. Het zou goed zijn voor Turkije als priesters in Turkije en binnen de Turkse cultuur worden opgeleid. Het is een praktijk die begon onder sultan Fatih (Mehmet II, de Veroveraar) en die tot in onze tijd heeft voortbestaan; als dit een oplossing is (het heropenen van het Seminarie) dan moeten we er geen probleem van maken … Ik hoop dat men er niet tegen is alleen omdat ik het verdedig … Ik kan het uiteenvallen van ons land op geen enkele manier steunen, als is het maar voor tien mensen. Ik kan dat niet toestaan. Dit is anders. We moeten inschatten wat Turkije ermee wint of verliest. Een emotionele of vijandige reactie past niet bij de Turkse natie, die een volwassen, evenwichtig en groots verleden heeft. Aan de andere kant wil ik stellen dat, als er vanuit de EU klachten over Turkije zijn geuit, met het verzoek druk uit te oefenen op het ‘oecumenische’ vraagstuk, dan is dit ongepast van hen. Ik denk dat ze hun problemen moeten opnemen met de regering.
Uw aanwezigheid in de VS is met kritiek begroet en sommigen suggereren dat u het Amerikaanse plan voor een Groot Midden-Oosten, in theorie een combinatie van Noord-Afrika en de Groene Zone, steunt. Sommigen vragen u waarom u niet naar Duitsland of Frankrijk gaat, terwijl anderen stellen dat het beter was geweest om naar Saudi-Arabië or Iran te gaan, en zeggen: “Als hij een goed Moslim is, waarom gaat hij dan niet naar die landen, in plaats van de Verenigde Staten?!” Waarom Amerika?
Er zijn dingen gebeurd voordat ik hier naar toe kwam. Ik kwam hier voor het eerst in 1997 voor een angiografie, en ben 2 tot 3 maanden gebleven. De President, Dhr. Suleyman Demirel, gaf mij een referentie en belde Dr Murat in Cleveland, die ik zeer dankbaar ben voor wat hij voor mij gedaan heeft; hij stond erop mij te opereren. Zelfs toen zeiden sommigen, “Waarom Amerika, waarom verblijft hij daar? Hij is ontsnapt”. Toen ik terugkeerde had ik zelfs niet genoeg energie om mijn onschuld aan te tonen. Ik gebruikte de medicijnen die de artsen hadden voorgeschreven. Ik liep op een loopband of buiten. Maar mijn conditie was niet stabiel. Ik keerde hier om dezelfde reden terug. Dr Sait van de Mayo Clinic, van oorsprong een Turk van de Krim, onderzocht me toen hij naar Turkije kwam en vond dat ik naar Amerika had moeten gaan. Als zo’n uitnodiging uit Duitsland was gekomen, was ik daarheen gegaan. Ik ging naar Amerika, en de behandeling werd gestart. Eén of twee maanden later kwam de samenzwering in Turkije aan het licht en moest ik wel blijven. Ik wilde vertrekken, maar de artsen stonden dat niet toe. “U stelt uzelf aan groot gevaar bloot,” zeiden ze. Er zijn talloze rapporten over mijn gezondheid. Waarom zou ik ontsnappen, waarvoor zou ik moeten vluchten?
Sommigen zeggen dat u één been in de VS heeft en het andere in Saudi-Arabië.
De laatste keer dat ik in Saudi-Arabië was, was in 1986, voor de Hajj. De afgelopen 20 jaar ben ik er niet geweest. Als ik er wel was geweest, hadden mensen dat anders opgevat en gezegd dat ik met beide benen in Saudi-Arabië stond. Misschien dat ze andere vragen zouden oproepen. Iran zou een groter probleem zijn. Om eerlijk te zijn, heb ik nooit contact gehad met Iran. Iran stond niet open voor een samenwerking met Turkije op het gebied van onderwijs, cultuur en dialoog.
Ik denk niet dat ik of mijn vrienden er welkom zouden zijn. We hebben er nooit op deze manier over gedacht. Als ik naar Iran was gegaan, hadden sommige mensen gezegd: “Het oog en oor, en de hand en voet van het Westen zijn in Iran.” Zolang hun harten verdorven zijn en zij een bepaald beeld van je hebben, blijven ze dat soort opmerkingen maken. Het is niet aan ons om hen de mond te snoeren. Ze zijn vrij om hun mening te verkondigen. Als die vrijheid wordt geschonden, dan is dat alleen voor ons, en dat is genoeg.
Wat schat u de politieke weg in die de VS na 9/11 is ingeslagen?
Ik heb geen enkele verplichting om 9/11 en wat erop volgde te beoordelen zoals de Amerikanen of anderen dat doen. De World Trade torens werden vernietigd en andere gebeurtenissen vonden elders plaats. Deze verschrikkingen zijn wellicht gepland door lieden die een inschatting hadden gemaakt van de reacties in de VS. Zij hadden wat volgde in Irak en Afghanistan gepland. Als die mensen bestaan, dan hebben ze een juiste inschatting gemaakt. Ze hebben een reeks van verschrikkingen in gang gezet die zullen plaatsvinden op wereldwijd schaal.
Dit heeft problemen veroorzaakt die nog niet kunnen worden opgelost. De problemen die gebruikt worden om problemen op te lossen kunnen altijd in twijfel worden getrokken. Wat duidelijk is, is dat er meer problemen worden veroorzaakt.
Zo staat Irak bijvoorbeeld op het punt uiteen te vallen. Had dit voorkomen kunnen worden? Zou de invloed van Turkije voldoende zijn geweest? Wat betekenen de reacties van de omliggende landen? Of is dit hoe het proces zich zal ontvouwen? Dit brengt een serieus gevaar voor het Midden-Oosten met zich mee. Andere landen kunnen (Irak) volgen. Dit was aan het begin een excuus voor hen die het hadden gepland.
Wat ook de oorzaak is, Amerika bevindt zich nu in een serieuze impasse.
Op welke manier hebben de Verenigde Staten zich vergist?
Op veel manieren. Toen ze op het punt stonden om in te grijpen, hebben een aantal Turkse academici, met wij de nauw contact hadden, gevraagd onze boodschap over te brengen (aan Amerikaanse ambtenaren); dat het beter was om het niet te doen, en we lieten hen onze bezorgdheid over Irak’s territoriale integriteit weten. Ze antwoordden dat “zij (de Amerikaanse ambtenaren) niet in de juiste stemming waren om deze zaak in een ander perspectief te zien. Ze zijn vastbesloten. Ze zijn ervan overtuigd dat de informatie die ze hebben ontvangen juist is.”
Later werd duidelijk dat de informatie van de CIA niet correct was. Dat betekent dat er mensen waren die deze gang van zaken voorstonden. Wellicht dat deze mensen valse informatie verstrekten. Een reuzenstaat heeft zich, net als in Vietnam, in een avontuur gestort. Hoewel zij volhouden dat ze succesvol zijn en er in zullen slagen democratie te brengen, wordt nu meer algemeen gesteld dat de toekomst van Irak niet onder controle is. Ze kunnen zelfs niet beslissen hoe ze een stap terug moeten zetten. Ze maken plannen over de vraag of ze moeten blijven door een strijd te veroorzaken tussen verschillende groepen om daarna hun rol als scheidsrechters te consolideren. Moeten ze terugtrekken? Of moeten ze gematigde Moslims blootstellen en de nekken van anderen breken? Ze proberen nu hun reputatie te redden en tegelijkertijd hun verwachtingen waar te maken.
Als het u was gelukt de Amerikanen voor de operatie te bereiken, wat was dan uw boodschap geweest?
De VS zijn een belangrijk land als het gaat om het mondiale evenwicht. Tot nu toe staat het land met name bekend om zijn democratie. Amerika had zijn krediet niet op zo’n goedkope manier moeten verspelen. Ze zijn krediet kwijtgeraakt. Ze zijn hun reputatie kwijtgeraakt. Vanaf nu, zelfs als ze bruut geweld blijven gebruiken, dicteert de logica dat ze twee stappen terug zetten. Als er bruut geweld wordt gebruikt, dan kan de rede nooit volledig worden benut. Ze hadden langer moeten brainstormen en andere oplossingen moet onderzoeken. Ze hadden de vrede en integriteit van Irak niet kapot moeten maken. Het regionale evenwicht is ernstig verstoord. En als deze situatie blijft voortduren, zal er meer chaos ontstaan. Het evenwicht is in het nadeel van Turkije veranderd en ten gunste van anderen. Iran zal een belangrijkere rol spelen, met de Shi’ieten in hun alliantie.
Is Turkije zich bewust van dit evenwicht?
Ik denk niet dat men er zich volledig van bewust is. Er zijn Zaydis in Jemen die Ali steunen. Elk evenwicht, van het Midden-Oosten, Jemen, en tot aan Midden-Afrika, is verstoord. Turkije moet zich daar meer van bewust zijn.
Wat is het belang van Irak?
Na Turkije neemt Irak een zeer belangrijke plaats in, als een soort Everest. Van hieruit bekeken, zien we de steppes van Azië. Het is als het firmament van de hemel. Het is niet zonder reden dat Hulagu er zijn tent opsloeg. De Abbasieten verbleven er vanaf de tweede eeuw (na hejira), tot ze het kalifaat aan Yavuz (Selim I) overdroegen. De Zangis, Selcucks, Ilkhanids, Karakhanlis en de Umayyads kenden allen het belang van deze regio. Het Midden-Oosten en het Verre Oosten kunnen van hieruit worden overheerst. De huidige plannen hebben betrekking op de dominantie in de regio en in het Verre Oosten. Het huidige resultaat is niet in hun voordeel. De Soennis hebben dit nooit gewild, ondanks de wrede onderdrukking door Saddam. Ik zou willen dat het er alleen om was gegaan Saddam af te zetten en dat de integriteit van Irak was gewaarborgd door het bijeen brengen van de verschillende groepen in Irak. Als dat was gebeurd, waren de Amerikanen hun reputatie niet kwijtgeraakt. Ze zouden worden gezien als een apostel van de democratie, in de echte betekenis van het woord, en ze zouden in het Midden-Oosten zijn bewonderd. Er zijn veel fouten gemaakt. Het is moeilijk om de mensen in de regio van de goede bedoelingen van Amerika te overtuigen.
Het bredere Midden-Oosten Project, Democratie in het Midden-Oosten en Iran
door Mehmet Gündem Woensdag 12 januari 2005
Wat moet de OIC (Organisatie van de Islamitische Conferentie) doen gedurende het huidige proces in het Midden-Oosten?
De Algemeen Secretaris is Ekmeleddin Ihsanoglu, een oprecht man. En dit moet in het voordeel worden gebruikt om een grote conferentie te organiseren. Om ervoor te zorgen dat de regio niet uiteen valt, moeten ze zich laten horen in de VN en de VS vragen om afstand te nemen van hun misleide beleid en in plaats daarvan aan vrede bij te dragen.
Kan Turkije haar militaire vermogen niet effectief inzetten?
Ons militaire macht is altijd opmerkelijk geweest, maar er wordt nu meer verwacht van Turkije. Dit probleem kan niet met machtsvertoon worden opgelost. Als Turkije militair ingrijpt, dan zal dat bepaalde stromingen tegen zich opzetten, met als resultaat dat de bevolking in de regio zich tegen ons keert. Dit kan de reputatie en goodwill die Turkije in te regio heeft beschadigen, mijns inziens een belangrijk goed. Turkije moet, in plaats van gewapenderhand in te grijpen, haar reputatie inzetten om het toekomstige herstel van het Midden-Oosten te bewerkstelligen.
Wat zijn uw gedachten over het Amerikaanse plan voor een ‘Groot Midden-Oosten’?
Ze hebben misschien gedacht dat dit plan positieve elementen had, maar Turkije heeft, net als vele andere landen, belangen in het Midden-Oosten en is daarom nauw betrokken bij de toekomst van de regio. Als dit plan in praktijk zou worden gebracht zou rekening moeten worden gehouden met de belangen van Turkije, een belangrijke strategische partner. Als zo’n plan bestaat en Turkije is er niet vanaf het begin bij betrokken, dan zijn de regels door anderen bepaald en gepland. Het plan is dan door anderen ontworpen.
Wat zou de positie van Turkije in dit plan moeten zijn?
Is dit plan nodig? Geloven we erin? Als het antwoord ja is, dan moet Turkije zijn waardevolle positie in het wereldwijde evenwicht duidelijk maken aan Rusland, de EU en tevens China. Het moet duidelijk worden gemaakt dat een groot Midden-Oosten alleen met deelneming van Turkije mogelijk is. Als het een wezenlijk plan is, gesteund door goede bedoeling om democratie te brengen, dan moet Turkije daar onderdeel van uitmaken en met beleid haar eigen belangen verdedigen en inzicht krijgen in de bedoelingen en spelregels, en andere zaken. Andere landen in de regio moeten er ook bij worden betrokken. Als we ons van dit project afkeren, dan zullen de ontwikkelingen niet in ons voordeel zijn en zullen we niet in staat zijn onze belangen te verdedigen.
Denkt u dat de mensen in het Midden-Oosten, die lang onder een dictatuur hebben geleefd, de overgang naar democratie kunnen maken als gevolg van de vraag van binnenuit? Verwacht u dat dat zal gebeuren?
Het lijkt erop dat dat zou kunnen gebeuren. Er is een roep om vrijheid met betrekking tot zaken als vrijheid van gedachten, geweten en werk. Ze hebben het gevoel dat ze voor de helft democratie hebben verworven door gelijk kiesrecht en verkiezingen. Na verloop van tijd zullen ze een hoger niveau bereiken. Als men hoopt op het soort democratie dat in sommige Europese landen bestaat, dan zal dat niet snel gebeuren.
Ze kunnen de overgang naar democratie maken zoals Turkije dat in het verleden heeft gedaan. Ik kan niets zeggen over hoe dat in Turkije is gebeurd, hoe de psychologie van de mensen er toen uitzag of hoe de publieke opinie de beslissing heeft gemaakt …. maar het zou verkeerd zijn om dwang te gebruiken.
Hoe gunstig een filosofie ook is, het moet van binnenuit een volk komen. Pogingen om het te versnellen door andere deuren te sluiten wordt gezien als een ander soort dictatuur en zal reacties oproepen. Feitelijk is er een verlangen om te profiteren van democratische rechten maar weten de mensen niet hoe ze dat moeten bewerkstelligen. Sommigen gebruiken radicale standpunten, terwijl anderen de zittende regeringen vertegenwoordigen. Er zijn er maar een paar die op zoek zijn naar een oplossing door de ‘menselijke kant’ te benadrukken.
Kan Turkije model staan?
Onze overgang naar democratie vond een halve eeuw geleden plaats, en we zijn nog steeds bezig de scheuren te dichten. Dit is een onderdeel van de menselijke aard dat we niet kunnen negeren. En het zal niet makkelijk zijn om de mensen in het Midden-Oosten te motiveren. Ik ben van mening dat de zegeningen van democratie belangrijker zijn dan het systeem zelf. Misschien moeten de dictatoren bereid zijn tot compromissen om zichzelf te beschermen, om een confrontatie te vermijden met grootmachten en met hun eigen volk, wat mogelijkheden biedt om bepaalde rechten en vrijheden te verwerven.
Vrijheid van meningsuiting, geweten, expressie, werk en tot op zekere hoogte liberalisme met respect voor het individu …. zullen zich allen ontwikkelen. Er komt een dag wanneer mensen hun eigen regeringen kunnen kiezen. Hoewel er op dit moment geen volledige drang naar democratie lijkt te bestaan, is het proces in gang gezet.
Iran is een belangrijk model en inspiratie voor veel Islamitische bewegingen. Wat betekent de Revolutie van Iran voor u? Voorziet u een ontwikkeling waarbij Turkije een tweede Iran wordt?
Net als alle andere revolutie, was die van Iran bedoeld om door anderen overgenomen te worden. Omdat de Iraanse revolutie een religieuze component had, kon het rekenen op de sympathie van sommige vrome mensen in Turkije – ook al waren het Soenni’s – die buitenlandse diplomaten uit Iran benaderden en naar Iran gingen om daar te studeren. Het was een soort rolmodel, ten dele omdat het oorspronkelijke was. In het verleden maakten Wahhabi’s gebruik van die originaliteit. Niemand kan hun invloed ontkennen: integendeel, hun invloed reikte van Egypte tot aan Canada. Maar het was een invloed met een ruwe kant. Gesteund door overheidsgeld openden ze moskeeën, scholen en Islamitische centra in de verste uithoeken van het Verre Oosten. Aan de andere kant hadden scholen en culturele centra gebouwd door Turkse ondernemers een alternatief kunnen zijn, maar dat was niet wat sommigen in Turkije voor ogen hadden. Ik zou willen dat de Turkse regering dit had ingezien. Waarom zou er op die plaatsen geen alternatief zijn, en waarom zou dat alternatief niet door Turkije worden geboden? Ik vind het moeilijk dat te begrijpen. Wat het betekent als sommige mensen nooit nadenken, maar alleen maar mentaal zijn ingesteld op vijandigheid, kwaadheid en haat.
Is Iran erin geslaagd het regime te exporteren?
Iran heeft naar steun gezocht door hun regime te exporteren. Misschien droomde de Taliban van hetzelfde. Toen ze Turkse scholen sloten, redeneerden ze, “Dit is niet de goede weg. We moeten problemen op onze eigen manier oplossen.” Dit zijn mensen met een beperkte visie die verwachten dat alles wordt opgelost wanneer zij de macht krijgen. Op één manier drukte Iran bepaalde nieuwe dingen uit en het land wilde die dingen exporteren. Het kan moeilijk worden gesteld dat hun inspanningen zonder vruchten waren. Toen ik in 1992 naar Australië ging, vernam ik dat Iran daar alleen in dat jaar al 100 PhD studenten naar toe had gestuurd. Ze stuurden zoveel mensen naar andere landen met hun eigen geld; het is de moeite waard hier over na te denken. Turkije had hetzelfde kunnen doen door mensen die volgens de Turkse filosofie en cultuur waren opgeleid naar verschillende delen van de wereld te sturen. Lobby’s worden uitgevoerd door je eigen mensen die geloven in het belang van het land naar elders te sturen. Anderen lobbyen niet alleen via ambassadeurs, consuls en diplomaten.
Wat zijn de voor- en nadelen van de Islamitische beweging in Iran voor Moslims?
Ik heb mijn gedachten hierover verwoord in één van mijn preken: Ayatollahs, die worden gezien als mujtahids (een jurist van de Islamitische wet), hadden dichter bij de Soennitische wereld kunnen komen door kunstmatige tegenstellingen te verkleinen op terreinen die weinig meer zijn dan details die op verschillende manieren geïnterpreteerd kunnen worden. Op die manier had een bepaalde wederzijdse afkeer kunnen worden opgeheven en was een betere relatie mogelijk geweest. Na de revolutie wist Khomeini een ongelofelijke reputatie te vestigen. Dat was misschien overdreven. Ik herinner me een artikel in al-Mujtama, een Arabische krant, die uitkwam om zijn geboortedag te vieren; Khomeini stond daar in hoog aanzien vanwege de beweging die hij in gang zette. Dit toont aan wat zijn reputatie toen was, en iemand die zo’n aanzien had, had veel problemen kunnen oplossen die voortkwamen uit niets meer dan details. Maar dat is niet gebeurd.
Denkt u dat Khomeini een mogelijkheid tot vrede met de Soennitische wereld afwees?
Ik zou willen dat vrede met de Soennitische wereld belangrijker voor hem was geweest. Hun revolutie vond in hun eigen land plaats, dus daar kunnen we niets over zeggen. (Maar) het feit dat zij namens de islam handelen was niet goed. De dingen gebeurden op zo’n nare manier dat er haat ontstond jegens Moslims in de hele wereld, met als gevolg dat de ruimte voor hen die de religie met goede bedoelingen wilden dienen kleiner werd. Vandaag de dag ervaren mensen problemen als ze namens de religie spreken, of wanneer ze het recht willen hebben hun geloof individueel of met hun familie te beleven. Islam kent veel aspecten die gaan over het sociale leven en die zijn van grote schoonheid. Ze vormen geen gevaar voor de staat of zijn regels. Maar zij die proberen hun eigenbelang te bevorderen en die daadwerkelijk geven om de structuur van de staat – en niet alleen in Turkije – beschouwen iedere Islamitische beweging, hoe klein ook, als een tweede Iran. Mensen die bij zulke bewegingen betrokken zijn worden aangeduid als moellahs, sommigen zelfs als Khomeinis.
Ik weet niet of de revolutie de mensen in Iran geholpen heeft, maar het gevolg is geweest dat andere Moslims altijd onder verdenking staan. Na de aanslagen op 11 september worden alle Moslims in de gaten gehouden om te zien of ze vergelijkbare ambities hebben, en dat heeft inmiddels paranoïde proporties aangenomen. De Iraanse revolutie heeft Islam schade berokkend.
Geschreven door Dr. Pim Valkenberg, Gürkan Çelik, Sophia Magazine
Inleiding: historische context
Dr. Gürkan Çelik
In dit artikel analyseren wij de bijdrage van Fethullah Gülen (1941) aan de interculturele en interreligieuze dialoog.[1] In een historische context willen wij stilstaan bij zijn belangrijke inspiratiebron in het Turkije van de twintigste eeuw: Bediüzzaman Said Nursi (1876-1960).[2] Nursi en Gülen worden gezien als twee prominente islamitische theologen en religieuze leiders zowel in hun geboorteland Turkije als in andere delen van de wereld en zijn bekend met hun inzet voor de samenwerking tussen de Abrahamitische godsdiensten[3]: jodendom, christendom en islam. Gülen’s bijdrage kenmerkt zich door een benadering waarin dialoog centraal staat en harmonie, interactie en verzoening tussen de ‘volkeren van het Boek’[4](joden, christenen en moslims) worden aanbevolen. Het meest opvallende in deze benadering is niet een denkwijze maar een activisme waarin dialoog voortdurend centraal wordt gesteld in alle contacten, handelingen en gedragingen.
Gülen’s dynamische interpretatie van de islam verenigbaar is met zowel traditie als moderniteit.
Dr. Pim Valkenberg
Fethullah Gülen, ook ‘Hocaefendi’ (gerespecteerde leraar) genoemd door diegenen die geïnspireerd zijn door zijn leer, stelt dat gemeenschappelijke aspecten tussen mensen belangrijker zijn dan verschilpunten; daarom stelt hij ook een dialoog voor tussen beschavingen, religies en culturen in plaats van de veel besproken Huntingtonse ‘botsing van de beschavingen’.[5] Gülen heeft zich ontwikkeld tot ‘pleitbezorger van de dialoog’[6] waarmee hij een alternatieve strategie wil schetsen voor Huntington’s paradigma van ‘botsing van beschavingen’. Vanuit een islamitische inspiratie zet hij zich sinds de jaren zestig in voor de dialoog tussen religies, culturen en levensbeschouwingen[7] die tevens in gesprek blijft met moderne realiteiten.[8] Ahmet Kuru stelt dat Gülen’s dynamische interpretatie van de islam verenigbaar is met zowel traditie als moderniteit.[9] Door veel moslims, eerst in Turkije en later ook in andere landen, wordt de beweging die de naam van Gülen draagt ervaren als een nieuwe manier om islamitische waarden uit te dragen in moderne samenlevingen en deel te nemen aan duurzame dialoog en samenwerking met mensen met een andere geloofsovertuiging en levensstijl. Vooral door middel van onderwijsinstellingen en dialoogcentra heeft deze beweging zich verspreid over vele landen in de Turkse diaspora in Europa, Noord-Amerika, Australië en Azië.[10]
Fethullah Gülen is in zijn benadering vooral geïnspireerd door Said Nursi, een islamitische theoloog uit Turkije die toenadering heeft gezocht tot het Vaticaan. Ook is rond Nursi een beweging tot stand gekomen die de naam van Nursi draagt. Hij richtte zich tot zijn 83-jarige leeftijd op het herleven van morele en spirituele waarden in Anatoliё (Aziatisch deel van Turkije) in het bijzonder en in de islamitische wereld in het algemeen. De Nursi-beweging is ontstaan in reactie op de processen van modernisering en secularisatie die zich in de republiek Turkije hebben voltrokken. Bron van inspiratie vormen de 130 religieuze geschriften van Nursi die zijn verzameld in de Risale-i Nur (Brief van het Licht). Deze beweging kan gezien worden als een reformistische (neo)mystieke beweging.[11]
“door wetenschap, godsdienst en spiritualiteit te combineren, kunnen wij onwetendheid, armoede en tweedracht overwinnen”
Beide figuren, Nursi en Gülen, streefden reeds naar een dialoog met christenen toen dit nog niet gebruikelijk was en trachtten op deze wijze de invloed van het materialisme te stuiten. In zijn Preek te Damascus die in 1911 gehouden is, en die later in het Turks gepubliceerd is, schreef Nursi dat “moslims en christenen samen een beschaving kunnen opbouwen waarin menselijke waardigheid, rechtvaardigheid en naastenliefde de norm zullen zijn. Dit is mogelijk wanneer zij hun wederzijdse relatie op liefde baseren. De tijd van vijandigheid is voorbij”.[12] De belangrijkste boodschap van Nursi was dat er een harmonie bestaat tussen het geloof in God enerzijds en de natuurwetenschappelijke inzichten die de mens heeft verworven anderzijds.[13] Terwijl Said Nursi in zijn Risale-i Nurvooral wil laten zien hoe de inzet voor dialoog en vrede zich kan beroepen op een basis in de Koran, staat bij Fethullah Gülen vooral de uitwerking ervan in de educatie voorop: “door wetenschap, godsdienst en spiritualiteit te combineren, kunnen wij onwetendheid, armoede en tweedracht overwinnen”. De educatieve filosofie van Said Nursi inspireerde Gülen tot het ontwikkelen van een modern en innovatief educatiemodel in Turkije. Gegeven het gebrek aan integratie tussen wetenschappelijke kennis en spirituele waarden introduceerden Gülen en zijn volgelingen een nieuwe stijl van educatie die deze twee elementen verzoent.[14]
Educatie ten behoeve van dialoog
Gülen besteedt ruime aandacht aan de rol van educatie ter bevordering van dialoog.[15] De scholen die op basis van Gülen’s inspiratie en inzet in het leven zijn geroepen, laten zien hoe onderwijs gebruikt kan worden om mensen te vormen die in staat zijn tot dialoog. Zijn opvatting van vorming en scholing is gericht op het ontwikkelen van voorwaarden voor het harmonisch samenleven en het in praktijk brengen van universele waarden, zoals solidariteit, tolerantie, erkenning van mensenrechten, en fundamentele vrijheid voor iedereen. Centraal daarbij staat dialoog als wederzijdse verrijking waarbij mensen kennis uitwisselen om elkaar zo te veredelen met respect voor de wezenlijke verschillen tussen volkeren, culturen en beschavingen. Het bereiken en in stand houden van een universele vrede door middel van dialoog is afhankelijk van de bijdrage van jonge generaties en hun kennis, scholing en sociale betrokkenheid.[16]
Midden in een regio waar regelmatig vermissingen plaatsvinden en wederzijds gedood wordt, leert deze school geïnspireerd door Gülen tolerantie en leert aan zowel moslim- als christenkinderen een goede verstandhouding met elkaar.
Dr. Thomas Michel schetst de rol van het onderwijs in Gülen’s benadering van dialoog als volgt: [17] zijn eerste persoonlijke ervaring met Gülen’s dialoogscholen dateert uit 1995, tijdens zijn verblijf op het zuidelijke Filippijnse eiland Mindanao. Hier hoorde hij van een school op ongeveer elf kilometer afstand van de hoofdstad. Op het bord boven de schoolpoort stond de volgende tekst: Filippijns-Turkse School van Tolerantie. Deze naam was voor Michel een verrassende keuze in Zamboanga, een stad waar de bevolking bestaat uit een even groot aantal moslims en christenen, midden in een regio waar fel wordt gevochten tussen Moro separatisten en de militaire macht van de Filippijnse overheid. De staf van de school bestaat uit moslims en christenen van Turkse of Filippijnse afkomst. Midden in een regio waar regelmatig ontvoeringen plaatsvinden, een guerrilla oorlog woedt, arrestaties worden verricht, waar vermissingen aan de orde van de dag zijn en waar wederzijds gedood wordt door militairen en opstandige milities’s, biedt deze school aan zowel moslim- als christenkinderen hoogstaand onderwijs waardoor kinderen een positieve manier van leven en een goede verstandhouding met elkaar leren. Thomas Michel geeft verder aan dat zijn collega’s aan het Ateneo de Zamboanga bevestigen dat de Filippijns-Turkse School van Tolerantie vanaf het begin diepgaande contacten onderhoudt en samenwerkt met de christelijke instellingen in de regio.
Gülen’s mensbeeld in de interreligieuze dialoog
Interreligieuze dialoog is volgens Gülen een noodzakelijke opdracht.[18] Om dialoog te kunnen verwezenlijken, moeten we het verleden achter ons laten, polemische argumenten negeren en voorrang geven aan gemeenschappelijke punten om zo de ander in zijn of haar eigenheid te kunnen accepteren en te kunnen delen in de context van de ander. De wereldwijde beweging die geïnspireerd is door Gülen vraagt moslims zich bewust te worden dat de islam de noodzaak van dialoog onderwijst en dat zij als moslims worden opgeroepen om vertegenwoordigers en getuigen te zijn van de universele genade van God. Om zijn gezichtspunten te staven, berust Gülen zich zowel op inzichten uit de sociale en exacte wetenschappen alsook op de islamitische traditie waarin Koranteksten, Hadithverslagen en de inzichten en overeenstemmingen van moslim geleerden (idjmaa) door de eeuwen heen samen komen[19]. Op deze manier laat hij zien dat tolerantie, liefde en compassie waarlijk islamitische waarden zijn, die moslims in de moderne wereld moeten uitdragen.[20] Vrede, liefde, vergeving en tolerantie vormen volgens Gülen de vier pilaren van de dialoog, overeenkomstig de essentie van de islam.[21] De overige aspecten noemt hij bijzaken. De beweging die met Fethullah Gülen wordt geassocieerd, probeert een dynamische interpretatie van de islamitische leer voor te staan die de gelovige naar werkelijke spirituele waarden als vergeving, innerlijke vrede, sociale harmonie, eerlijkheid en vertrouwen in God leidt. Gülen beperkt er zich echter in zijn geschriften en conversaties niet toe, moslims op te roepen de dialoog te zoeken en zich voor vrede in te zetten, maar hij betrekt ook niet-moslims bij de gesprekken over gemeenschappelijke idealen.
Gülen: “Door middel van onze dialoogactiviteiten moeten wij, handelend vanuit het beginsel in de Koran dat ‘vrede beter is’, binnen en buiten ons land zoveel mogelijk laten zien dat wij aan de kant van de vrede staan.”
In 1996 kreeg Gülen in Turkije grote bekendheid met zijn initiatieven op het gebied van tolerantie en interreligieuze dialoog. Er werd een dialoogplatform (Abant) opgericht waarin politieke en religieuze prominenten en intellectuelen vanuit uiteenlopende achtergronden tot elkaar kwamen. Ook buiten dit platform onderhield Gülen banden met religieuze leiders van verschillende religies en met andere leidende figuren in binnen- en buitenland. Concreet valt te denken aan de ontmoetingen met de gezant van het Vaticaan, de patriarch van de Orthodoxe christenen en de opperrabbijn van de Turkse Joden. In 1998 bracht hij een bezoek aan Paus Johannes Paulus II in het Vaticaan. Dit was een moedige daad, die Gülen veel kritiek heeft opgeleverd in zijn geboorteland. In een interview[22] dat hij na zijn bezoek gaf, verdedigde Gülen zijn gewaagde daad in termen van het streven naar wereldvrede. Hij stelde naar het voorbeeld van het gedrag van de profeet Mohammed te handelen, die voorwaarden voor vrede accepteerde die door zijn metgezellen als nadelig werden ervaren. In de vredige sfeer die door het verdrag van Hudaybiyya tot stand was gekomen, werden in de ogen van Gülen de deuren van het hart geopend voor islamitische waarheden.[23] In deze tijd moeten volgens Gülen het intellect en het hart van mensen opnieuw worden aangesproken, een onderneming die een vredige sfeer van wederzijds respect en vertrouwen vereist. Daarbij is hij er met zijn aanhangers niet op uit, land van andere volkeren te veroveren, maar is hij vastbesloten een bijdrage te leveren orde en harmonie in de oude wereld en aan de wereldwijde dialoog.
Gülen is ervan overtuigd dat werken aan dialoog en vrede vereist is om werkelijk uiting te geven aan een islamitische manier van leven. Door de Koran wordt dit voorgeschreven als ‘de betere weg’ die het beginpunt is van de dialoog en de voorwaarde om de maatschappij en de mensheid te dienen. “Door middel van onze dialoogactiviteiten moeten wij, handelend vanuit het beginsel in de Koran dat ‘vrede beter is’ (Al-Nisa, 4:128)[24], binnen en buiten het land zoveel mogelijk laten zien dat wij aan de kant van de vrede staan. Sterker nog, vrede is van wezenlijk belang voor de islam; oorlog is slechts bijkomstig en gebonden aan specifieke redenen en voorwaarden. In dit opzicht kunnen wij zeggen dat wij geen positieve bijdrage kunnen geven in naam van ons volk en de mensheid als we geen vredige omgeving tot stand kunnen brengen waarin iedereen in vrede en veiligheid kan leven.”[25]
Twee voorlopers in theologische dialoog: een christen en een moslim
Het is interessant om de opvattingen van Gülen over de rol van vergeving bij het stichten van vrede en dialoog te vergelijken met het soortgelijke gedachtegoed van Paus Johannes Paulus II (1920-2005).[26] In 2002 verklaarde de Paus dat vergeving eigenlijk op korte termijn verlies lijkt op te leveren, maar op lange termijn winst oplevert doordat het als oogmerk heeft het herstellen van beschadigde menselijke relaties. Daarentegen brengt geweld een ogenschijnlijke winst op korte termijn, maar verlies op lange termijn met zich mee. In zijn benadering van vrede en dialoog beroept Paus Johannes Paulus II zich op een verklaring die hij in de loop der jaren steeds weer heeft gegeven: ‘Vrede rust op twee zuilen: gerechtigheid en vergeving’. Het benadrukt dat beide elementen noodzakelijk zijn om ware vrede te bereiken. Hij is ervan overtuigd dat aandacht voor de een, zonder de ander, geen echte vrede kan voortbrengen. Het eerste element, gerechtigheid, is er op gericht het gedane kwaad te herstellen, onrechtvaardige behandeling te corrigeren, materieel bezit terug te geven, verkeerde beoordelingen recht te zetten. Het tweede element, vergeving, is gericht op het herstellen van de menselijke relaties, die in de strijd beschadigd en vernield zijn.
Gülen gaat zover te zeggen dat vrede, liefde, vergeving en tolerantie essentieel zijn voor de islam. Andere zaken zijn bijzaken.
In een van zijn artikelen moedigt Gülen moslims aan tot dialoog en tolerantie met soortgelijke woorden: “Ik wil graag benadrukken dat moslims niets zullen verliezen door dialoog, liefde en tolerantie uit te dragen. Moslims zoeken altijd de goedkeuring van God. Dat is de grootste winst van alles. In dat opzicht worden zaken die op sommige mensen als verlies zouden kunnen overkomen, door moslims als winst gezien, zoals andere gebeurtenissen schadelijk kunnen zijn, zelfs wanneer ze op het eerste gezicht zeer winstgevend kunnen lijken.”[27] Gülen gaat zover te zeggen dat vrede, liefde, vergeving en tolerantie essentieel zijn voor de islam. Andere zaken zijn bijzaken. Hoewel het toevlucht zoeken tot oorlog onder bepaalde omstandigheden soms gerechtvaardigd mag zijn, is deze ‘kleinere djihaad’ van het zwaard ondergeschikt aan de essentie van de islam die wordt samengevat met de begrippen vrede, liefde, vergeving en tolerantie. Gülen beschuldigt hen die oorlog en geweld voorstaan ervan dat zij zich laten misleiden door een te letterlijke interpretatie van de Koran waarin bijzaken tot hoofdzaken gemaakt worden.[28] Zij maken zich schuldig aan een oppervlakkige interpretatie van de Koran, zonder stil te staan bij de kernzaken die door de Koran worden aanbevolen.
Karakteristieken van Gülen’s dialoogbenadering
Wereldwijd is een toenemende aandacht waar te nemen voor dialoog tussen verschillende culturen, religies en beschavingen. In dit proces kunnen we veel leren van Gülen’s benadering van dialoog en van zijn dialoogactiviteiten. Zijn oproep tot universele vriendschap, en tot het naleven van humanitaire waarden van vrede, tolerantie, dialoog en wederzijds begrip heeft op vele plaatsen gehoor gevonden.[29] Gülen wordt bekritiseerd vanuit twee tegenstrijdige kampen. Nationalisten verwijten hem dat hij religie tot een publieke factor maakt, hetgeen strijdig is met de secularistische ideeën van Mustafa Kemal Atatürk; Islamisten verwijten hem dat hij buigt voor de dominante invloed van het Westen en zo de harten van de Turkse jeugd opent voor buitenlandse en met name Christelijke invloed. Boven hebben we gezien hoe Gülen zich verdedigt met een beroep op de lange termijn en het voorbeeld van de Profeet bij het verdrag van Hudaybiyya. Hoewel hij bekritiseerd wordt om zijn gerichtheid op dialoog en zijn openheid voor niet-islamitische bronnen wordt hij door velen beschouwd als een vredestichter die dialoog, interactie, onderwijs en spiritualiteit centraal stelt in zijn leven. Omdat de bijdrage van Fethullah Gülen aan de dialoog tussen moslims en christenen in de context van Abrahamitische samenwerking meer en meer zichtbaar wordt in het westen, kan een grondige analyse van Gülen’s benadering van dialoog en van de religieuze bronnen die hij daarbij benut tevens bijdragen tot meer inzicht in interreligieuze omgangsvormen in de steeds pluriformer wordende westerse samenlevingen. Op die wijze kan tegelijkertijd een interactie ontstaan tussen theologisch onderzoek enerzijds en sociologische gezichtpunten anderzijds.
Fethullah Gülen kan worden gekarakteriseerd als een activist en een voorloper in dialoog en vrede die vooral door zijn onvermoeibare inzet op het gebied van educatie wegen gevonden heeft tot betere verhoudingen tussen volkeren en religies. In verschillende geschriften[30] stelt Gülen dat de vrede van deze steeds kleiner wordende wereld ligt in het respecteren van alle verschillen door ze te beschouwen als deel van de menselijke natuur en door zorg te dragen voor waardering en respect. Gebeurt dit niet, dan is het volgens hem onvermijdelijk dat de wereld terechtkomt in een vloedgolf van conflict, strijd, gevechten en de meest bloedige oorlogen die tot de eigen ondergang leiden. Zijn theorie is af te leiden uit zijn praktijk en dialoogactiviteiten. Hij heeft de overtuiging dat zonder kennis van elkaar geen dialoog, vrede en verzoening tot stand kunnen komen. Gülen sluit hiermee aan bij een islamitische traditie die stelt dat onwetendheid de wortel is van alle kwaad. Opmerkelijk is dat Gülen een verband legt tussen onvrede en onwetendheid. Hij stelt dat door onderwijs en geestelijke scholing een vruchtbare voedingsbodem voor dialoog en vrede tot stand gebracht kan worden.
De kern van Gülen zijn boodschap inzake dialoog: “Wees zo verdraagzaam dat je boezem zo wijd wordt als de oceaan. Raak vervuld met geloof en voel liefde voor de mens. Laat er geen bedroefd hart zijn waarin je niet geïnteresseerd bent of waarnaar je de hand niet hebt uitgereikt.”
Een ander opvallend kenmerk van Gülen’s dialoogmethodiek is dat hij begint bij zijn nabije omgeving en vervolgens zoekt naar verbreding van zijn activiteiten in een wijdere omgeving. In dat kader heeft hij in zijn geboorteland Turkije menig religieus leider bezocht en ontvangen om samenspraak en tolerantie te bevorderen. Hij is steeds bereid om zijn boodschap en gedachten inzake dialoog te delen met alle groeperingen en alle lagen van de samenleving. Tegelijk verklaart zijn bijzondere gerichtheid op intellectuelen en religieuze leiders in belangrijke mate het succes van zijn dialoogbenadering. Door middel van zijn beweging nodigt Gülen niet-moslims uit om verder te kijken dan het beeld van de islam dat ons door de media en door vele politici ook in Nederland voortdurend wordt voorgehouden: “Iemand wiens kennis van de islam zich beperkt tot de dagelijkse krantenkoppen, zou kunnen geloven dat de islam terrorisme, zelfmoordaanslagen, onderdrukking van vrouwen en haat van iedereen buiten de eigen gemeenschap voorschrijft”.[31] De beweging die met Fethullah Gülen wordt geassocieerd probeert echter een interpretatie van de islamitische leer voor te staan die de gelovige naar werkelijke spirituele waarden als vergeving, innerlijke vrede, sociale harmonie, eerlijkheid en vertrouwen in God leidt. De waarden die Gülen ons voorhoudt op grond van zijn kennis van bronnen en traditie van de Islam roepen niet alleen moslims op om de dialoog te zoeken en zich voor vrede in te zetten, maar zijn ook voor vele niet-moslims herkenbaar als oriëntatiepunten bij een discussie over gemeenschappelijke idealen en harmonieus samenleven.
Verder meent Gülen dat oprechte dialoog, wederzijdse acceptatie en universele vrede slechts bereikt kunnen worden door degenen die gericht zijn op dialoog, die de diversiteit van het multiculturalisme als rijkdom beleven, die ruime aandacht besteden aan de realiteit van maatschappelijke pluriformiteit en die zuiver, respectvol, empathisch en tolerant zijn en zich openstellen voor gemeenschappelijke humanitaire waarden en inspiraties. De kern van zijn boodschap inzake dialoog verwoordt Gülen zelf in de volgende uitnodiging: “Wees zo verdraagzaam dat je boezem zo wijd wordt als de oceaan. Raak vervuld met geloof en voel liefde voor de mens. Laat er geen bedroefd hart zijn waarin je niet geïnteresseerd bent of waarnaar je de hand niet hebt uitgereikt.”[32]
Noten
[1] De Roemeense commissie van UNESCO heeft Fethullah Gulen geëerd in 2005 met een prijs voor zijn bijdragen aan tolerantie en dialoog (www.fgulen.com, 26.10.2005).
[2] The Muslim World: Special Issue. Juli 2005, vol. 95, Issue 3, pp. 325-471. M. Enes Ergene, Gülen Hareketinin Analizi: Gelecegin Modern Caga Tanikligi. Istanbul 2005.
[3] Pim Valkenberg, Ertürk Alasag, Greco Idema, Janneke Teunissen & Carla Robertson (red.). In de voetsporen van Abraham. Budel 2004.
[4] De term “volkeren van het Boek” of Ahl al-kitab wordt in de Koran 24 keer genoemd, in het bijzonder in verband met christenen en joden. Een deel van deze verzen nodigt de ‘volkeren van het Boek’ uit tot gemeenschappelijke uitspraken tussen moslims en henzelf (Qur’an 3.64). Een ander deel van deze verzen laat zien dat er een grote nabijheid bestond tussen moslims en christenen (Qur’an 5.82).
[5] Samuel P. Huntington, The clash of civilizations and the remaking of world order, London 1998.
[6] Advocate of Dialogue: Fethullah Gülen. Compiled by Ali Unal & Anphonse Williams, Fairfax VA 2000; Gurkan Celik, Paul Cobben, Joannemie van Dijk & Pim Valkenberg (red.), Voorlopers in de Vrede. Budel 2005.
[7] M. Fethullah Gülen, Kirik Testi [Broken Jug], Istanbul 2005. Deze bundel bevat zijn recente speeches; Kerim Balci, “Commentary on Analysis of Tolerance Process”, Zaman, 01.03.2005.
[8] M. Hakan Yavuz & John L. Esposito (eds). Turkish Islam and The Secular State. The Gülen Movement. Syracuse N.Y., 2003.
[9] Ahmet T. Kuru, “Fethullah Gülen’s Search for a Middle Way Between Modernity and Muslim Tradition.” In: M. Hakan Yavuz & John L. Esposito (eds), Turkish Islam and the Secular State, pp. 115-130.
[10] Bekim Agai. Zwischen Netzwerk und Diskurs: Das Bildungsnetzwerk um Fethullah Gülen (geb. 1938): Die flexible Umsetzung modernen islamischen Gedankenguts, Schenefeld 2004.
[12] Said Nursi. The Damascus Sermon. Istanbul 1996, p. 49.
[13] Said Nursi. The Essentials of the Rilale-i Nur. Izmir, 1999; The Words, Izmir, 1997; The Letters, Izmir, 1998; zie ook Herman de Ley, 2004.
[14] Thomas Michel s.j., “Sufism and Modernity in the Thought of Fethullah Gülen.” The Muslim World, 95 (2005) 342-58; M. Fethullah Gülen, Towards the Last Paradise. London 1996; Osman Bakar “Gulen on Religion and Science: A Theological Perspective”. The Muslim World, 95 (2005), pp. 359-72.
[15] Bekim Agai. “The Gülen Movement’s Islamic Ethic of Education”. In: Critique 11 (1), 2002, pp. 27-47.
[16] Gurkan Celik & Saniye Celik. “De rol van educatie ten behoeven van dialoog”, in: de Cascade (2), 2005, pp. 28-30. Utrecht.
[17] Thomas Michel,s.j. “Gülen as Educator”, in: M. Hakan Yavuz & John L. Esposito (eds), Turkish Islam and the Secular State, pp. 69-84.
[18] Zie Advocate of Dialogue: Fethullah Gülen, pp. 244-5.
[19] Naast de Koranteksten en de Hadithverslagen zijn Mewlana Djaladdin Roemi, Ahmed Yasawi, Yunus Emre en Bediüzzaman Said Nursi de voornaamste inspiratiebronnen van Gülen’s inzichten over dialoog en tolerantie.
[20] Selcuk Camci & Kudret Ünal, Fehullah Gulen’in Konusma ve Yazilarinda Hosgoru ve Diyalog, Izmir 1999, pp. 104-110.
[21] M. Fethullah Gülen, Toward a Global Civilization of Love & Tolerance. London 2004; Id., Love and The Essence of Being Human. Istanbul 2004.
[22] Suat Yildirim, “Fethullah Gulen’s Meeting with the Pope”, Zaman 11-12.4.1998; “Fethullah Gulen on His Meeting with the Pope”. Aksiyon 14.2.1998.
[25] Id., Gülen, Love and the Essence of Being Human, p. 172.
[26] Vergelijk Thomas Michel s.j., “Twee voorlopers in de vrede: Paus Johannes Paulus II en M. Fethullah Gülen”, in: Voorlopers in de vrede, pp. 31-46.
[27] M. Fethullah Gülen, “The Necessity of Interfaith Dialogue: A Muslim Perspective”, in: The Fountain 3 (2000), nr. 31, pp.4-9. Ook in: Love and the Essence of Being Human, p. 174.
[28] Id., Gülen, Love and the Essence of Being Human, p. 168.
[29] Zeki Saritoprak & Sidney Griffith, “Fethullah Gülen and the ‘People of the Book’: A Voice from Turkey for Interfaith Dialogue”. The Muslim World 95 (2005), pp. 329-340.
[30] M. Fethullah Gülen, Toward a Global Civilization of Love & Tolerance; Suat Yildirim, “Fethullah Gulen’s Meeting with the Pope”. Zaman, 11-12.4.1998.
[31] Ergun Capan Terror and Suicide Attacks: An Islamic Perspective, Istanbul 2004.
[32] M. Fethullah Gülen. Pearls of Wisdom, New Jersey 2005, p. 75.
Topics covered in the interview include life in the United States, religious madrasas and secular schools, Fethullah Gulen‘s relations with the current Turkish Government, thoughts on Sharia law, the values of the Gulen movement, the place of Turkey in being a role model for other Muslim countries, women in society, Democracy and Islam…
A Turkish citizen spreads a message of love and coexistence from the US
Fethullah Gülen is a name that was discovered by the world media only recently. He and the vast education network operating throughout the world that sympathizes with his thoughts received the attention of Western intellectuals primarily because he was seen as the antithesis of radical Islam. Gülen, though, does not have a dialectic view of history and does not want to be labeled ‘anti’ anything.
Fethullah Gulen, the Turkish educator and spiritual leader, has lived in a bucolic retreat outside the small town of Saylorsburg, Pennsylvania, since 1998. That was the location of a wide-ranging interview granted earlier this year to Brian Knowlton from the International Herald Tribune. The following text is based both on the interview and on questions submitted earlier to Mr. Gülen; the answers were translated from the Turkish by his assistants. Together they formed the basis of an article by Mr. Knowlton that appeared both in the International Herald Tribune and on the website of The New York Times.
Brian Knowlton: Mr. Gülen, although you are an influential citizen of Turkey, you have stayed on in the United States even after the arrival in Turkey of a presumably friendly government. Is this mainly for health reasons?
Fethullah Gülen: First of all, I must state that I have always been equally close to the representatives of all the political parties, and I have always shared my views that I thought beneficial with everyone. I have supported those who are respectful to our values and who give attention to the essence of the heart and spirit and at the same time have a message for the worldly and eternal longings of human beings. This is regardless of whatever party they happen to be in. Accordingly, it cannot be said that any one party is “close” and the other is “far”; I stand at an equal proximity to all of them. Along the same lines, when an incident happened to Mr. Deniz Baykal, I did not forget to my express my sympathies to him.
When it comes to my living in America, in 1997 I came here due to my health condition, and as soon as I was diagnosed and treated by the doctors here I returned to Turkey. In 1999, I had to come back to the US for further treatment. Later, I discovered that this country, especially the area where I live, is more serene and quiet in comparison to Turkey. I preferred to stay here because I found it to be more tranquil and thought it to be more convenient to see the doctors under whose care I remain.
In addition, in the US I hoped that I would not be disturbed or harmed by those who carry radical ideologies from Turkey, Afghanistan, Pakistan or some other countries. I am America’s guest, and any such event would touch America’s reputation before anything else. I have always carried the idea that America would not sanction anyone laying a hand on someone living on its soil because she would take it as a personal insult to her reputation and honor.
And from this perspective, compared to other places, I feel more at peace here. Even though I have been invited to reside in other countries, I have chosen not to leave this country where I live in peace, especially this area where I have found so much quiet and serenity.
Brian Knowlton: What have been your observations about life in America?
Fethullah Gülen: Even though I’ve been living in the US for a long time, I haven’t been out that much or had that many opportunities to interact with Americans. Because of my illness, I’ve only been out to see my doctors. In hospitals, I’ve witnessed a health system based on a strong work ethic and very serious code of discipline. I’ve also realized they are incredibly thorough in diagnosing patients and give a lot of attention to patient care. Patients are treated very well; the Hippocratic Oath is evident everywhere.
Also, due to a court case that I had in Turkey, I had to go to a district attorney in New Jersey for a deposition that would allow me to send my testimony overseas. Inside the court, I witnessed the high level of seriousness and respect with which people were treated, and I admired it greatly. I thought to myself, if other sectors of the US are tied to such a work ethic, then these are likely reasons for why the country remains so powerful, resilient and standing tall.
When I first came to the US in 1992, I felt it was an outstanding and a very democratic country; the environment was very comfortable and peaceful back then.
Years later, however, I felt something happened to this peaceful atmosphere. Especially after the tragic events of the Twin Towers, I felt that some people, perhaps rightfully, developed a sense of paranoia. Moreover, it spread throughout the media that those terrorists had come from amongst the Muslims – that Muslims were behind the terror.
However, just like I have stated many times before whenever I’ve had the opportunity — a real Muslim is the embodiment of peace and tranquility.
There is no place for terror in true Islam, because Islam considers the murder of an individual equal to disbelief.* Religion does not allow killing to achieve goals. Heaven cannot be attained by killing people. An innocent person cannot be harmed even during times of war.
[* EDITOR’S NOTE: The Turkish-Arabic term for disbelief is “kufr” which means an active, conscious and determinate enmity against religion and religious people. It shouldn’t be confused with atheism or agnosticism.]
From this perspective, a terrorist cannot be a true Muslim and a true Muslim cannot be a terrorist.
These facts are indisputable, and up until now and forever, have been stated. But, as a result of this paranoia toward Muslims at large, some people may have transferred that paranoia over to us. I have never witnessed anything overt, but have sometimes felt like people might have been thinking, “They are Muslims so they could be expected to carry out such harm, too.” So, from this angle, I say that America was more peaceful, more democratic and more worry-free in earlier years.
Actually, in these times when no one can name a single democracy that is flawless or has managed to satisfy everyone, consideration should definitely be given to the richness that Islam can contribute to democracy.
In our times, democracy is still trying to perfect itself. We should try to develop a democracy that is going to be able to respond to all the demands of humanity — a humanity that will not find fulfillment in anything other than God’s favor and the promise of eternity.
This issue should be put out on the table and opened up for discussion. I think that democracy should be encompassing enough to fulfill humanity’s material and spiritual longings. Human beings should be able to live freely in accordance with what they believe, and democracy has to prepare such an environment for them.
Brian Knowlton: You have been critical of the religious madrasas* but also of secular state schools in Turkey, leading to the creation of an alternative, the Gülen-inspired schools. Where, in your view, do the madrases and state schools go wrong, and how do you believe Gülen schools remedy this?
[* EDITOR’S NOTE: The question refers to the Ottoman era theological schools that concentrated only on religious education at the expense of modern science and to the secular schools established during the era of modernization that neglected religious education altogether.]
Fethullah Gülen: With all due respect, let’s not call them “Gülen schools” but rather private schools established by volunteer service organizations. And know that these schools, wherever they are, teach only the official standard curriculum of that country.
We can say that there is a desire and search for a world that has peace and tranquility, and that this desire is the whole reason behind the enthusiasm we have in the field of education. For many years, whether from mosque pulpits, or lecture halls, or in my writings — I have expressed that we should nurture a generation filled with love and respect for all, a generation that is open to making peace and living together with others.
I encouraged everyone who valued my views to establish educational institutions. I told everyone that we could only achieve peace and reconciliation within our country and across the world by raising generations who are reading, thinking and loving human beings and opening up and sharing their knowledge in the service of humanity.
One thing supported this idea and helped trigger this effort: Many years ago, I was reading a book by Bertrand Russell when a passage struck me. When asked what would happen if there was to be a World War III, Bertrand Russell had responded that the murdered would go to the grave and the murderer would go into intensive care.
This is actually a very old quote, but the truth of this quote becomes apparent if we consider all the atomic bombs and hydrogen bombs and nuclear weapons that are in existence, and the possibility of many nations using these weapons against each other is always there. Unfortunately, it seems nearly impossible to take these weapons out of people’s hands, and once deployed it will not be possible to deflect or be shielded from their deadly effects.
Even organizations like the United Nations can hardly cope with these kinds of problems. So I asked myself, “If we can motivate people with the wisdom of dialogue, mutual respect and mutual understanding, and if we can gather them around universal values, and if we can form a platform on this — could it prevent such a disastrous future from befalling humanity?”
This kind of thinking led me to a feeling that inclined me toward carrying out educational activities. I continue impressing this feeling to others at every possible opportunity and encourage them toward education. People who believed in the importance and rationality of this opened many schools in different places around the world, and because of that very same understanding, passion and enthusiasm, they continue on this course.
When it comes to madrasas and secular schools, in the last era, the madrasas shut their door to the spiritual aspect of Islam — to mysticism and Sufism — and they also shut their doors to the positive sciences as well.
After a time anything other than certain religious studies was thrown out from the madrasas. The concurrent reading of the Quran and the book of universe, and the principle that these two should be the pillars to such sciences as physics, astronomy and mathematics, was not observed.
Before me, people like Muallim Cevdet* questioned this shortcoming of the madrasas. The madrasas couldn’t create the talent capable of responding to the challenges of technology and scientific thinking, and in the same way, modern schools couldn’t get rid of the biases created by modernist ideologies. They were not able to evaluate the thought produced by the madrasas; the secular schools neglected the spiritual life of humans; they lacked depth of thinking and feeling, clarity of thought, richness of culture; they became like factories stamping out products for the global market.
* EDITOR’S NOTE: Muallim Cevdet (1883-1935) was a Turkish educationist, author and librarian who wrote several books on history and religion. A collection of his articles dealing with the flaws of the secular state schools and the madrasas was published in 1978, “Mektep ve Medrese” (Secular Schools and Madrasas).]
Could the so-called Gülen schools, which are indeed the schools of the people, manage to address this problem? Well, that’s something that can always be argued. But in this kind of situation, we should look at the intention. If at the beginning, from the first initiatives to open the schools, if they wanted to put together the light of the heart and the mind, and if they acted through this intention, you would value rather the intention as opposed to the actual success. Because, according to our faith, God is going to evaluate and treat people according to their intentions.
And maybe we can mention a few things that distinguish these schools from others.
First, we can see that especially with movements born in modern times, political, philosophical and social ideologies tend to go to extremes. It’s either one extreme of the spectrum or the other. Even in the field of pedagogy, at any given time, two opposite movements can be born, and these movements cannot escape the pull and impact of ideological and political polarization.
In these schools that you mentioned, they don’t go to extremes and don’t go into polarization. And they keep education as the core and they value the common truth and keep these upfront. Second, they keep education as their core and consider it the most important element of human existence, and this is only because they don’t use education as a weapon of ideology, politics or religious polarization. And also, as they focus on the common grounds of humanity, these schools are well received by people of different faiths, colors and races in every country from different parts of the world.
And third, even though there may be various philosophical arguments on this, ethics and good conduct are what define the core of human character. The people who work in these schools, by God’s grace, are trying to follow these ethical values as much as they can.
Hopefully, they gain those virtues as their characters. And these dedicated souls — if they don’t see teaching as a way of making a living but instead consider it an honorable and most important duty, a way of gaining God’s consent, a wisdom and a form of prayer — they are able to work with utter selflessness. And so, the teachers, the students, the staff — whoever they are able to touch — come together as one through the cause of education. Of course this will make a difference.
Brian Knowlton: What, in your view, is the greatest challenge for Muslims in reconciling traditional religious beliefs with modern society and life? Is there any hope for an end to the conflict between extremist fundamentalists on the fringe of the Islamic world and Western countries?
Fethullah Gülen: There are three essential foundations to the soul of Islam. If you neglect any one of them, it’s going to affect the other dynamics and paralyze that soul. These foundations could be summarized as: 1) Interpreting the religion according to the core sources of the Quran and the Sunnah of the Prophet while understanding the times we live in; 2) Just as the Quran is a manifestation of God’s Word, the universe is a manifestation of God’s Power and Will. We must study the commands of this “universal book” along with the Quran; 3) Keeping the balance by being conscious of substance as much as form, the spiritual as much as the material, the hereafter as much as the world, the metaphysical as much as the physical and vice versa.
I believe that up until the five centuries after the Hijra, there were Muslims who established philosophical, spiritual, mystical and Sufi systems because they had the love of truth and enthusiasm for science. However, in later times they couldn’t interpret well the times they were in and so lost that level of intellectual rigor. As a result, a certain mentality developed in some quarters, and from this mentality an attitude surfaced toward the West. This was not because of the fundamentals of faith but because of the flawed mentality. And maybe, it’s possible that some of the actions of Westerners gave support to this negative attitude.
As far as ending the clash mentioned in the second part of your question — it’s all up to people being able to get together and talk and enlighten themselves and view each other with tolerance. If we can form a strong diplomacy that is tied to universal human values instead of pressure and hard power, if we can seek the good will of others instead of coming down like a hammer over their heads, probably, the situation with fundamentalists will be diminished. For example, if your aim is to help a country develop and democratize, instead of entering a country with hard power, they could try to open the doors of people’s hearts with the way of love, such as by humanitarian aid. If there is a sincere intention to help, and I believe it should be based on compassion, and if we could act with the philosophy of Rumi, the thoughts of Yunus Emre and the way of Yesevi — then I think we can alleviate the fundamentalist ideology.
Otherwise, using hard power will likely generate a backlash. With hard power, all the hatred and rancor will be inherited by upcoming generations and will even spread from the people at the top all the way down into every level of society.
From this angle, the world needs to develop a new diplomacy to counteract the negativity, and this can only be accomplished by leading countries like the US and established institutions like the United Nations and NATO.
Brian Knowlton: What relationship, if any, do you have with the current Turkish government? What, if anything, would you like to see it do differently? Should a Muslim-governed state be based on Shariah law?
Fethullah Gülen: In my opinion, the worst state and the worst government are far better than statelessness and chaos – because there is anarchy in the latter and it leads to nihilism.
From that perspective, if someone were to have a positive interest in the state, I would consider it a duty of citizenship and at the same time an expression against anarchy. I always believe in being on the side of the rule of law, and I also believe in the importance of sharing good ideas with the officials of the state that are going to promise a future for the country. Accordingly, irrespective of whoever is in charge, I try to be respectful of those state officials, keep a reasonable level of closeness and keep a positive attitude toward them.
With this line of thinking, we would be on good terms with whoever is in charge. When Suleyman Demirel was in office, we met from time to time, and when Turgut Ozal, who had very different points of view, later came to power, I also shared my ideas with him. We also repeatedly met with Bülent Ecevit, who was a social democrat, during his term. He was also very supportive of the schools and the efforts of dialogue.
We also met some of the members of the current government. Of course, we would approve the positive actions of those individuals who happen to share some of the ideas and feelings that we have. We would applaud their efforts to strengthen democracy, establish the supremacy of the rule of law, take freedom and independence and elevate them to universal standards in the country — but that does not mean we in any way make policy recommendations to them, nor do we ever act under their influence.
So, if we were to speak of a “relationship,” it is an embracing relationship based on Rumi’s spirit to have a chair for everyone in our heart.
On the final part of your question, that everybody practices their religion freely is different from a country ruled by Shariah. If a country grants freedom of religion, equal rights for people to live as they wish, learn and manage their affairs according to their own conscience, if a state has such a system, then it is in no way contrary to the teachings of the Quran.
And if there is such a state, there is no need to come up with an alternative system. And if the system does not provide full human rights and freedoms just as in some democracies of our time that are under constant evolution, it should be reviewed, renewed and reformed according to the norms of universal laws and human rights by legislative and executive organs.
In Turkey, too, for example, simply as a result of democracy, people have asked for the opportunity to live freely according to their beliefs, in the schools and elsewhere. The people have asked for the right to be who they truly are — and this is the fundamental right of every human being.
So far, none of those who have governed Turkey have made demands to instill into the legislature any practices derived directly from religion. Neither the Justice and Development Party (AK Party) government, which is perceived to be close to religion and consists of religious people for the most part, nor Necmettin Erbakan, who is thought to be a little more respectful and attached to religion, has made any such demands.
Brian Knowlton: Would you see it as a bad thing if future elections in Turkey were to result in a more secular government returning to power? Why?
Fethullah Gülen: Whether it is a secular party or one composed of religiously observant members, no matter who comes into office, it cannot ignore the realities in Turkey. There is a huge mass that practices Islam, and the mosques are filling up with people every day. There are also minorities — Greek and Armenian Orthodox Christians, Syriac Christians, Nestorian Christians, Protestants and Jews. So indeed, anyone in charge will have to form an administration that takes into account all of these realities. That’s why, whether a governing party is formed from the devoutly religious or the completely secular, it will have to take into account Turkey’s realities and govern accordingly. So, the real answer to your question is that I wouldn’t worry that much.
On the other hand, just like I’ve expressed time and again, we have maintained the same proximity to all parties. Notice that I’m not saying “equal distance” but “equal proximity,” because the sympathizers of all those parties are our people.
People’s political views or ideologies are not an obstacle to us befriending them. Those who embrace and love everyone and dedicate themselves to becoming ambassadors of love would not exclude anyone, and would not reduce him or her to a political party’s ideology. Ambassadors of love neither support certain political parties and push away the others, nor defy some others due to bias or prejudice.
So, there is not an expression in our statements that would contradict our above-politics status (and I am not using “above-politics” as an indication of virtue). As a person who believes political fights and chaos would only harm our country, I believe that we should look for solutions to every problem through open dialogue in the community, in an environment of peace and understanding.
Brian Knowlton: What are the fundamental values that bind together the followers of what is known as the Gülen movement? Are they specific beliefs, or more a way of looking at the world?
Fethullah Gülen: First of all, let me express one more time that I am disturbed by the term Gülen movement. Today, when you say movement, it refers to rather social movements, moreover political ones. In this regard, it is not possible to associate me with a movement.
For the sake of utility or practicality, to be able to describe its activities, it may be called a movement. However, I believe that calling this movement the Fethullah Gülen movement is not right, and doing so is disrespectful to many people dedicated to carrying out its activities. My role in this movement is very limited, and there is no leadership, no center, no loyalty to a center and no hierarchy.
From time to time and to the whole public, you offer some suggestions; you put forward and you advocate the need for addressing illness and poverty, helping those in need wherever they are in the world, establishing educational initiatives and reaching out to the needy. Then people who share the same ideas come together, and from this, a movement of volunteers comes into being.
Others, following the example of their success, try to do similar things on their own in their communities or wherever the need may be. As a result, a network of services emerges that has no center, no organizational hierarchy, no bylaws, but that constitutes a sum of individuals seeking God’s consent.*
[* EDITOR’S NOTE: God’s consent: “Allah ri zasi ” in Turkish or “Ridâ Allah” in Arabic refers to the contentment of God in the acts of a believer. It is a fundamental tenet of Muslim life that nothing other than the consent of God should be expected in return for a life run as a good Muslim. Consent or contentment in that
sense does not refer to a dialogic relationship between the believer and God, but to a goal for the believer to attain.]
Very naturally, because of the sympathy these people have towards you, they sometimes ask for your opinion, or sometimes you express your views through the mass media or the Internet. People who have the innate character of being helpful to others agree with these ideas and come together. Perhaps, that these views and suggestions are humanitarian and rational appeals to these people.
So, for that reason attributing all these good deeds and services just to one person is both unfair, and according to our faith, is considered an act of associating partners with God (shirk) who is indeed making all this happen. Believe me, let alone knowing how many people are associated with this movement, I do not even know the people running some of the large organizations associated with this movement. Nor do I know how many countries this movement is active in, nor do I know how many teachers and students there are.
Especially for the last 11 to 12 years that I have been away from Turkey, I can only get information from the media about these works of service. From this perspective, even though some call it the “Gülen Movement,” I prefer to call it sometimes “Service-Hizmet,”* sometimes “the Movement of Volunteers,” sometimes the “Souls Dedicated to Humanity,” and sometimes “a movement that sets its own examples [movement that does not need to turn back to a golden age for examples]”. Even if it may sound somewhat lengthy, to do justice to its encompassing character, it may be also called “a movement of people who are gathered around high human values.”
Perhaps there’s a smiling face to this movement too, which is embracing everyone with a smile and with an open heart and not harboring ill feelings towards anyone despite curses or transgressions. As such, this movement is not so small as to be associated with just one person. It is a matter of a nation manifesting its true character once again.
If we connect this to the things we mentioned above, this is a movement that anyone poor or wealthy could say “yes” to in terms of avoiding clashes and chaos with a different way of diplomacy, countering the spread of conflicts, preventing extremist attitudes, triggering the innate humane feelings in everyone, and thereby creating “peace islands” where everyone can live up to the full potential of their humanity. That’s something anyone can say yes to.
At the core of all this understanding is being respectful to different ideas, welcoming everyone respectfully and trying to understand each other, accepting people as they are, no matter what they believe in and what philosophy or ideology they pursue. According to our religion, genuine respect is respect to humanity because it is God’s art. Yes, a human being, whoever the person is, should be respected simply for being the art of God.
Rumi, with this understanding, called to all nations, “Come, come again, whoever you are, come!” Maybe ours has a small difference. We call and say, “If you’d like to come, please come, our hearts are wide open to you, but please don’t burden yourself. Let us come to your countries and homes. Just listen to us for a moment and let us listen to you as well, as we may both find something beautiful and form new sentences in the poetry of human [humane] thinking.”
Brian Knowlton: You’ve devoted decades to the cause of interfaith tolerance and cooperation, but given the situation around the world what hope do you have for a long-term increase in tolerance?
Fethullah Gülen: I’ve never lost hope, because I’ve come to realize that most of the problems can be solved with time. Up until 20 to 25 years ago, there were mountains, cliffs and rivers of blood between people in Turkey — between Muslims and people viewed as minorities, between people of the same religion but different lifestyles or points of view. And with the impact of traditional culture and ingrained habits, those distances seemed impossible to bridge.
But we gathered with people, and we shared similar ideas with people from all walks of life, and time and again we met around dinner tables and broke bread together. And I humbly advocated: “Let’s not create new reasons to fight by discussing the old causes of misunderstanding and animosity. Let’s bury those negative incidents into history, and let’s put huge rocks on top of them. Let us not revive them, and not trigger new clashes. Let us live like friends and send waves of love to the future.”
Almost everyone in Turkey has received this idea very well. With Christians in all their different denominations, with Jews, Armenians and Greeks, we have developed sincere relationships, and we got to know each other on a personal level and visited each other to share ideas. Moreover, we started the dialogue initiatives and the notion of respecting people for who they are.
Further down the road, state officials warmed up to the idea and even took ownership of the initiatives due to the universal appeal of the ideas. Our relationship with these friends still continues, but the whole thing is conducted now in cooperation with the state authorities through Turkey’s Directorate of Religious Affairs.
I am personally glad to see that these dialogue efforts set an example and are now being coordinated by the Directorate of Religious Affairs. I am of the view that just as they have been emulated in Turkey, these dialogue activities will be emulated around the world over time.
However, these kind of overarching projects do not come into being in just five or 10 years; it’s not a simple house that you can fix in six months. What is at hand is broken hearts and crushed feelings. We would need many long years and serious efforts to heal those hearts and feelings. Nonetheless, success is in the hands of God. We ask from Him and we wish from Him that people love each other and embrace each other.
Brian Knowlton: Turkey, whatever its problems, has been a democracy in modern times; it is a NATO member and Western ally. Could it be a model for other Islamic countries? What should we understand from the lack of democracy in other Islamic nations?
Fethullah Gülen: As you would appreciate it is not possible to name a single democracy fully matured and embraced by everyone. So, from this angle, “democracy” is most of the time combined with another term such as “social,” “liberal,” “Christian,” “radical,” while some of these definitions may not even consider the others as democracy.
Nevertheless, in our current times, when people say democracy, it’s always received in its plain sense without considering its derivatives. On the other hand, when many talk about religion, without considering the place of politics within it, the religion is randomly associated with politics, which is just one of the realms of Islam. So these two points of view caused a diversion of opinions among Muslim scholars regarding the compatibility of Islam and democracy.
Although these two, Islam and democracy, are not complete opposites of each other, it is obvious that there are serious differences between them: On the one hand Islam is a religion, and on the other, democracy is an administrative system.
It’s a pity that those who claim to speak in the name of Islam and those who claim to be pro-democracy are both making the same common mistake that democracy and religion are not compatible.
Moreover, democracy is not something that cannot be questioned. When we look at its historical development over time we find that corrections have followed its failures, that it has been revised repeatedly, and that some 30 different formats of democracy have been proposed. Because of this zigzag trajectory, some still view democracy with skepticism.
Putting aside the trembling worries of certain despotic rulers, I wonder whether we can explain the Muslim world’s somewhat aloof view of democracy with the aforementioned ambiguity.
As I mentioned in my response to one of your earlier questions, the issue of developing a democracy responsive to man’s spiritual needs that would be satisfied with nothing other than the consent of the Almighty and the promise of eternity should also be discussed.
If you like, you can call this “democracy with a spiritual dimension.” This means a democracy that includes respect toward the rights and freedoms of human beings and that ensures freedom of religion and at the same time prepares an environment where people can practice their beliefs freely and pursue a life of their own conscience. Furthermore, this means a democracy that assists people in fulfilling their desires concerning eternity.
We should search for ways to expand and humanize democracy in these senses. An ideal democracy should promise to fulfill a human being’s needs related to eternity as much as it promises to solve the issues of today and tomorrow. Only a democracy like that could develop into an ideal democracy, but unfortunately, humanity hasn’t reached that horizon yet.
Democracy in Turkey is still a work in progress. In a way, the road to democracy is still an uphill climb. But it would be unfair to say that nothing has been done toward this end. These days, democracy is undergoing a process, if you will, an evolution towards perfecting itself to become a completely humane and humanistic system that would meet both the material and spiritual needs of man. In this respect, considering the progress it has made in terms of human rights and universal values, Turkey can set an example to neighboring countries.
Brian Knowlton: To clarify, democracy and Islam are fully compatible in your view?
Fethullah Gülen: The key is to allow — not just allow, but facilitate — everyone’s beliefs, whether Judaism or Christianity or Islam. A democratic society should allow everyone to live at their will. Democracy is the system that probably does this best.
Brian Knowlton: What, for you, is the proper place for women in society, and what sort of roles do they have within the movement associated with your name?
Fethullah Gülen: In Islam, there is absolutely no such thing as putting limits on a woman’s life or restricting her sphere of action. Particular cases that seem like negativity today should be evaluated, taking into account the peculiar circumstances within which they took place. In addition, it should not be forgotten that in some societies and regions pre-Islamic norms and traditions have continued even after their embrace of Islam. It would not be appropriate to attribute such norms and traditions to Islam.
The role of a woman in the world is not restricted to housework and to raising her children. As a matter of fact, she has responsibility to carry out all tasks corresponding to her in every realm of society, provided that doing so conforms to religious sensitivities and does not contradict her innate character (fitra).
However, unfortunately, over time this reality has been ignored even among Muslims, and instead, a rude way of understanding and an insensitive way of thinking have ruined the natural system that is based on the notions of man and woman helping one another and sharing a life together. Consequently, the order of family as well as that of society has been spoiled. The tendency of different nations/communities to consider and portray their own traditions and cultural characteristics as the essentials of Islam, and their interpretations of Islam along the same line, have led to a further violation of women’s rights, and in some cases to women’s total isolation from society.
Nevertheless, aforementioned practices that are imbedded in society have been gradually changing. I hope that significant progress will be made in this field, short to long term.
I would presume that the women working in what you, with your own words, have called the “Gülen movement” surely realize where they stand, and I would assume that they are trying to fulfill their callings with care. They too are carrying out important functions in service to humanity. Just like men, they too are using every opportunity they can seize and setting good examples to others through their attitude and conduct. When necessary, they too set out to every corner of the world to become teachers and role models.
Toen de tijdschriften Foreign Policy en Prospect lezers vroegen te stemmen voor ’s werelds grootste publieke intellectuelen, won één man met straatlengte voorsprong: de islamitische geleerde Fethullah Gülen, een inspirerende leider voor miljoenen volgelingen over de hele wereld en persona non grata voor velen in vaderland Turkije, waar sommigen hem als bedreiging zien voor de seculiere orde van het land. In een zeldzaam interview spreekt Gülen met Foreign Policy over terrorisme, politieke ambitie, en waarom zijn beweging verkeerd wordt begrepen.
[divider]
Foreign Policy: Hoe voelt het benoemd te zijn tot ’s werelds grootste publieke intellectueel?
Fethullah Gülen: Ik heb me nooit voorgenomen of gewenst verkozen te worden tot iets belangrijks in de wereld. Ik heb altijd geprobeerd een bescheiden dienaar van God en een bescheiden lid van de mensheid te zijn. De Koran zegt dat de mensheid is gecreëerd om God te aanbidden en te erkennen en, als een dimensie van deze aanbidding, de wereld te verbeteren door strikt corruptie of bloedvergieten te vermijden. Het noodzaakt alle dingen en wezens met veel compassie te behandelen. Dit is mijn filosofie, wat me verplicht afstand te houden van alle wereldlijke titels en rangen. Maar ik sta niet onverschillig tegenover gebaren van vriendelijke mensen. Het was een warm gebaar (van de stemmers) om mij te benoemen tot ’s werelds grootste publieke intellectueel, een titel waartoe ik mij nooit gerechtigd kan zien.
FP: Koestert u enige politieke ambities?
FG: Ik heb nimmer (politieke) ambities gehad en noch zal ik dit ooit hebben. Het enige wat me aan het hart gaat is te proberen God tevreden te stemmen door Hem correct te laten kennen en geliefd te maken bij de mensheid.
FP: Waar past de islam in het politieke leven van een moslim?
FG: De islam is een religie die zich hoofdzakelijk richt op de onveranderlijke aspecten van het leven en het bestaan, daar waar politieke systemen zich uitsluitend concentreren op sociale aspecten van het wereldlijke leven. De islamitische basisprincipes geloof, aanbidding, moraal, en gedrag worden niet beïnvloed door veranderende tijden. De islam schrijft geen vastgestelde onveranderlijke vorm van bestuur voor, noch doet het een poging die vorm te geven. De islam heeft nooit een theocratie in haar naam aangeboden noch gevestigd. Integendeel, de islam vestigt fundamentele principes die het algemene karakter van een regering oriënteren. Dus, politiek kan geen factor zijn in het vormgeven van de islam, noch kan het daden en gedragingen van moslims sturen in naam van de islam.
FP: Waarom denkt u dat uw beweging door zoveel Turken wordt gewantrouwd?
FG: Ik denk niet dat zoveel Turken mijn activiteiten wantrouwen. Het idee dat deze beweging van vrijwilligers door zoveel Turken gewantrouwd zou worden ontstaat op dezelfde wijze en vanwege dezelfde redenen als dat de wereld steeds meer hoort over moslims die door de media radicaal genoemd worden. Omdat degenen die deze indruk wekken extreem luidruchtig zijn, kunnen sommigen waarnemers misleid worden.
FP: Honderden scholen zijn over de hele wereld opgericht rondom het wereldomvattende model dat u introduceerde, een mengeling van wetenschap en religie. In hoeverre worden de scholen die bestuurt worden door de Gülenbeweging centraal gestuurd?
FG: Mijn enige rol in het oprichten van de scholen was door de suggestie te geven en het openen ervan aan te moedigen. Maar het is onmogelijk voor een (centrale autoriteit) om alle scholen te besturen. Ze bevinden zich in meer dan 100 landen, en er moeten ongetwijfeld veel verschillende bedrijven zijn geweest die ze hebben opgericht en nu besturen. Sommigen kunnen relaties of interacties hebben. Anderen kunnen weer hun ervaringen met elkaar delen.
FP: Wat is de grootste misvatting over de Gülenbeweging?
FG: Ik kan concepten als Gülenisme of Gülenisten niet accepteren. Ik was slechts een schrijver en een officiële prediker onder de mensen. Ik kan geen directe invloed uitoefenen op een persoon of activiteit. Het is onvoorstelbaar dat ik druk kan uitoefenen op wie dan ook.
Maar sommige mensen kunnen mijn mening waarderen en mij respecteren, en ik hoop dan ook dat ze niet bedrogen zijn uitgekomen. Sommige mensen denken dat ik leider van een beweging ben. Sommigen denken dat een centrale organisatie verantwoordelijk is voor alle instituties die ze ten onrechte aan mij verbinden. Ze negeren de ijver die velen hebben om de mensheid te dienen en God tevreden te stemmen. Ze negeren de vrijgevigheid van mensen. Zulke misverstanden kunnen ertoe leiden dat anderen financiële bronnen van de scholen wantrouwen. Een kleine minderheid in Turkije beschuldigt me zelfs politieke aspiraties te hebben, terwijl ik jarenlang worstel met grote gezondheidsproblemen.
FP: U predikt een gematigde, tolerante iIslam. Wat denkt u dat de oorzaak is van terrorisme?
FG: De islam verafschuwt en veroordeelt elke vorm van terrorisme en alle terroristische activiteiten. Ik heb herhaaldelijk verklaard dat het onmogelijk is voor een ware moslim om terrorist te zijn, noch kan een terrorist beschouwd worden als een ware moslim. Terrorisme is één van de hoofdzondes die de Koran bedreigt met hellevuur.
Het is een feit dat gedurende de afgelopen eeuwen moslims achter zijn geraakt in wetenschap en technologie. De moslimwereld lijdt onder interne divisies, antidemocratische praktijken, en de schending van fundamentele mensenrechten en vrijheden. Maar moslims hebben nooit en kunnen nooit verwachten dat de oplossingen voor hun problemen bij terreur liggen.
(Terrorisme) is gevormd door bepaalde fundamentele problemen, (inclusief) onwetendheid, armoede, en angst voor anderen. Sommige mensen maken misbruik van jongeren en dwazen. Ze zijn gemanipuleerd, misbruikt, en zelfs gedrogeerd tot zoverre dat ze gebruikt kunnen worden als moordenaars met het voorwendsel van gestoorde idealen of doelen.
Om terrorisme te verslaan, moeten we erkennen dat we allen mensen zijn. Het is niet onze keuze om te behoren tot een bepaald ras of familie. We zouden vrij moeten zijn van angsten voor de ander en genieten van diversiteit binnen democratie. Ik geloof dat dialoog en onderwijs de meest effectieve manieren zijn om onze geschillen te overwinnen.
FP: Wilt u ooit terugkeren naar Turkije?
FG: Ik verlang zeker naar mijn land en mijn vrienden daar. Maar ik heb mezelf overgegeven aan mijn lot en ben bereid me te schikken naar elk oordeel.
Fethullah Gülen, een islamitische geleerde die nu leeft in de Verenigde Staten, is verkozen tot ‘s werelds grootste publieke intellectueel in de 2008 FOREIGN POLICY/Prospect poll.
1. Hoe kunnen we uw filosofie kort omschrijven? Als ‘Filosofie van de goedheid’, ‘Caritatieve filosofie’ of op een andere wijze?
Antwoord: Wellicht is ‘filosofie van zelfopoffering uit de liefde, altruïsme en afzien van je liefde voor het leven om anderen te laten leven’ een betere omschrijving.
2. Denkt u als moslim, dat de islam de beste voedingsbodem is voor de ontwikkeling van uw filosofie?
Antwoord: Uiteraard is de islam mijn bron. Dit gezegd hebbende, wil ik u om misverstanden te voorkomen, verwijzen naar het antwoord op de 8ste vraag van Professor Leonid Sukiyanen.
3. Heel veel mensen accepteren uw leer erg snel. Maar er is ook veel weerstand. Wat zijn de dingen, die velen niet kunnen accepteren, denkt u?
Antwoord: Je kunt natuurlijk niet verwachten, dat iedereen een en dezelfde leer accepteert. Zoiets is ook in de geschiedenis nooit gebeurd. Ik probeer alleen dingen te vertellen, waarvan ik weet dat ze juist zijn. Dit aspect is te vergelijken met een product dat je op de markt aanbiedt. Mensen hebben verstand en een vrije wil en ze nemen iets selectief aan. Wat van de ‘leer’ wel en niet wordt geaccepteerd, heb ik, om eerlijk te zijn, niet onderzocht. Natuurlijk neem ik de kritiek en de ideeën van de tegenstanders in beschouwing; bovendien weten degenen die mij als nederige dienaar kennen, hoeveel waarde ik hecht aan beraadslaging en uitwisseling van ideeën en informatie. Collectiefbewustzijn en gemeenschappelijke rede is een belangrijke bron voor mij. Maar je kunt je visies, waarheden en je fouten niet kleurloos laten worden door de keuzes van elk individu. Bovendien hoeft het niet zo te zijn, dat de mensen die je leer accepteren, daadwerkelijk alles accepteren en dat degenen die zich verzetten tegen je leer, zich tegen alles zouden verzetten.
4. Er wordt gezegd dat elke ware leer een medicijn is. Wat kan uw leer genezen?
Antwoord: Over dit onderwerp kun je discussie voeren. Een bepaalde leer kun je vergelijken met een medicijn: een medicijn kan namelijk niet elke ziekte genezen en elke ziekte heeft een andere medicijn nodig’ een medicijn dat een bepaalde ziekte geneest, kan gif kan zijn bij een andere ziekte; bovendien moet elk medicijn in een bepaalde dosering gebruikt worden in verhouding tot de ernst van de ziekte. Persoonlijk zie ik de grootste problemen van de mensheid vandaag de dag, zoals ik al in de beantwoording van de 7e vraag van Professor Leonid Sukiyanen probeerde te verklaren, in het feit dat de mens niet in zijn complete hoedanigheid wordt behandeld, de mens niet gekend wordt in zijn volledigheid, dat vitale onderwerpen als godsdienst, mens, heelal en wetenschap afzonderlijk van elkaar worden beoordeeld. Ook het feit dat de mens ofwel als een wezen bestaande uit een lichaam, ofwel alleen op grond van zijn verstand, ofwel alleen als een wezen bestaande uit een ziel, wordt beschouwd, terwijl hij over zowel lichaam, ego, verstand/ziel, hart, geest en gevoelens als vrije wil beschikt en hij een ondeelbaar geheel is, dat door al deze eigenschappen wordt gevormd; tevens het feit dat hij niet in verhouding tot zijn relatie met de andere mensen, met zijn natuurlijke omgeving en met Allah, wordt beoordeeld. Met andere woorden, ik zie het in het feit dat de mens niet met heel zijn lichamelijke, verstandelijke, intrinsieke karakter, verstandelijke/mentale, geestelijke/spirituele en gevoelsmatige behoeftes op een evenwichtige wijze wordt behandeld en als zodanig wordt gezien. Indien deze ‘leer’ aspecten van een medicijn heeft, kan ik zeggen dat ik me vooral op deze cruciale onderwerpen probeer te concentreren. Uiteraard kan ik niet beweren, en ik heb dit nimmer beweerd, dat ik voor alle problemen van de mensheid een diagnose kan stellen en deze kan behandelen, God behoede mij. Ik ben noch een psycholoog, noch een socioloog, noch een econoom. Maar naar aanleiding van wat ik van mijn godsdienst en uit mijn onderzoeken heb geleerd en als iemand, die altijd uit is op het leren van nieuwe dingen, probeer ik mijn ideeën over sommige onderwerpen, die ik van vitaal belang acht, te delen met mensen die hiernaar vragen. We kunnen zeggen dat mijn ideeën zich vooral concentreren rondom de aspecten van verstand/mentaliteit en geestelijke/spirituele aard.
5. U kent het culturele erfgoed van de landen van de wereld, inclusief Rusland, ongetwijfeld heel goed. Wie van de Russische schrijvers, dichters en filosofen, staan het dichtst bij u? Wie hebben de grootste verwantschap met uw leer?
Antwoord: Het is vrij moeilijk om een definitieve keuze te maken uit het rijke intellectuele erfgoed van hoog niveau van Rusland of een ander land en dan te zeggen dat deze of gene dichter, schrijver of filosoof dichter bij mijn leer staat. Er zullen altijd dingen zijn die je met een mens al dan niet deelt. Soms kan het gebeuren dat je de ideeën van iemand goed vindt en dichter bij je vindt staan, maar zijn manier van uitleg, ik bedoel de kunst van het uiteenzetten, staat je niet zo aan. Terwijl je iemand gevoelsmatig mag, kan het zijn dat hij je qua ideeën niet aanstaat. Aan de andere kant is het zo dat er schrijvers, dichters en filosofen zijn die je kunt waarderen, terwijl je hen gevoelsmatig en ideologisch gezien niet mag. Ze hebben zichzelf al bewezen. Tevens kunnen je geestesgesteldheid en je ideeën tijdens het lezen van een schrijver, dichter of filosoof van invloed zijn bij het beoordelen van hen. Derhalve is het zeer moeilijk om een keuze te maken. Maar als een soort algemene beoordeling, moge mijn antwoord op de 3e vraag van mw. Tatyana Filippova volstaan.
6. De meeste filosofen hebben leerlingen. Heeft u ook leerlingen?
Antwoord: Er zijn mensen, met wie ik jarenlang studies heb verricht en boeken heb bestudeerd. Ik beschouw hen niet als mijn leerlingen, maar als mijn studievrienden.
7. Wat behoort een mens in zijn leven te doen? Wat heeft u in uw leven nog niet kunnen doen?
Antwoord: De mens is een genadig wezen. Zijn leven op de wereld is niet voor niets. Hij heeft zichzelf niet naar de wereld gestuurd. Derhalve zijn de vragen ‘Wat is leven? Wat is de zin van het leven en de dood van mij? Wie heeft mij naar deze wereld gestuurd? Wat zijn mijn primaire taken in dit leven volgens degene die mij heeft gestuurd? Moet er iemand zijn, die mij op dit levenspad zal begeleiden, zo ja wie is hij en hoe moet ik hem volgen?’ cruciale levensvragen. En de antwoorden, die we daarop zullen geven, zullen duidelijk maken wat we allemaal in dit leven moeten doen. Als een moslim die door Allah naar deze wereld is gestuurd, zie ik het leven als een zaaiveld en een zaaiseizoen, waar ik het eeuwige leven in het hiernamaals, dat begint met de dood en waarvan we een dimensie we meemaken in de wereld van het graf, dat wij als ‘tussenwereld’ beschouwen, als ware verschijning van de oorspronkelijke aspecten, zal oogsten. In dit kader kan ik nooit beweren, dat ik bij deze en gene dingen heb gedaan of iets heb bereikt. Voor zo’n bewering zoek ik mijn toevlucht bij Allah. Wellicht heb ik niets kunnen doen zoals ik het behoorde te doen, maar mijn hoop op de barmhartigheid van Allah is eindeloos. Ik probeer zo tussen hoop en vrees te leven. Het oordeel over hetgeen ik wel of niet gedaan heb behoort Hem toe en dit zal in het hiernamaals geopenbaard worden.
8. Wat heeft u de mensen van de wereld te zeggen? Wat zou u aan de leiders van de landen van de wereld willen zeggen?
Antwoord: Deze vragen komen voort uit een verkeerde visie op mij. Ik ben slechts een nederige dienaar. Ik heb mezelf nooit als iemand gezien die een missie heeft. Ik probeer als een simpele sterveling, een mens uit zoveel mensen, die verantwoordelijkheid draagt jegens Allah, de mensen en heel het bestaan, mijn gedachten te delen door middel van woorden en geschriften. Zoals ik bij het beantwoorden van de eerste vraag van Professor Rostislav Ribakov heb proberen uit te leggen, verlang ik naar een wereld, waarin de menselijke waarden met diepgang prevaleren, waar gevoelens een gehele zingeving krijgen, het lichaam dezelfde geestelijke waarden deelt. Waar onbeleefdheid, grofheid, hebzucht, eindeloze begeerte, ruzie, strijd, verraad, leugens, wreedheid, onrecht, corruptie en malversatie ten onder gaan. In deze wereld zullen edelmoedigheid, elegantie, oplevingsdrang, levensliefde, zachtmoedigheid en dialoog; respect tegenover het recht, gevoelens van veiligheid, gevoelens van trouw, rechtschapenheid, rechtvaardigheid en oprechtheid heersen. De mensen van deze wereld zullen de eigenschappen wraak, afkeer en ruzie uit hun woordenboek hebben geschrapt en hun bestaan hebben gebouwd op liefde, zachtmoedigheid en een goede omgang met elkaar. Laten we allen, inclusief onze leiders, zoveel mogelijk samen werken voor zo’n wereld en deze inspanningen vooruitsturen naar ons leven in het hiernamaals, waar ze als zaden zullen opbloeien.
9. Zullen de godsdiensten leven in de maatschappij van de toekomst?
Antwoord: Godsdienst is voor de mens een behoefte van vitaal belang en een onscheidbare dimensie van zijn bestaan. De bewering dat de mens op een dag geen behoefte meer zou hebben aan de godsdienst, was een bewering van sommige 19e-eeuwse positivistisch materialistische filosofen. Zij, Auguste Comte bijvoorbeeld, verdeelden de menselijke geschiedenis in drie perioden en dachten dat de mens na de perioden van godsdienst en metafysica, de periode van de wetenschap in zou gaan, waarin geen behoefte meer zou zijn aan de godsdienst. Wat is er gebeurd? Auguste Comte heeft tegen het eind van zijn leven een zelfbedachte ‘menselijke’ religie, die ‘een profeet, engelen, aanbidding of rituelen en een gebedshuis’ heeft, proberen te verkondigen. Zoals u vast en zeker weet, heeft het communisme op het gebied van de filosofie in het dialectisch materialisme, dezelfde bewering tot zijn basisprincipe gemaakt, maar het eindresultaat is bekend.
De godsdienst zal in de toekomst invloedrijker zijn dan vandaag. Allereerst zullen de ontwikkelingen in de wetenschap het besef van atheïstisch-materialistische wetenschap vernietigen, waarna de wetenschap op haar ware basis zal zetelen en het bewijs zal leveren dat het heelal en de mens elk een boek zijn, dat Allah leert kennen.
Daarnaast heeft WO I, die ontstond naar aanleiding van de concurrentiecrisis tussen landen als Duitsland en Engeland en de klassenvorming en de klassenstrijd, die veroorzaakt zijn door een meedogenloos kapitalisme in de wereld, de mensen aangezet tot zoeken. Op vele plaatsen hebben de mensen zich tot de godsdienst gewend. De islamitische wereld echter was in die periode een toonbeeld van kolonialisme, achteruitgang en wanorde en desondanks nam het onderzoek naar de islam toe. De zoektocht ten gevolge van de grote economische crisis van 1929, die zonder twijfel een van de redenen was die deze oorlog aanwakkerde, heeft het fascisme en het nazisme doen ontstaan en hierdoor is uiteindelijk WO II losgebarsten. Terwijl aan de ene kant het ‘Communistische Blok’ tot stand kwam als gevolg van deze oorlog, is er aan de andere kant een versnelling geweest in de wending naar de godsdienst. Nu bevindt de wereld zich aan de vooravond van een nieuwe crisis en het is niet bekend wat deze crisis met zich zal meebrengen of weg zal nemen. Naar mijn bescheiden mening zullen deze nieuwe crisis en het extreme materialisme de wending naar de godsdienst doen toenemen. Vandaag de dag ontspruiten vooral in de Westerse landen nieuwe wegen (tarikah’s), op zoek naar spiritualiteit; er worden nieuwe religieus getinte stromingen en systemen geboren. Deze zoektochten zullen de mensen steeds meer leiden naar de godsdienst, en de mensheid die de zin van zijn leven zoekt zal proberen deze in de godsdienst te vinden. Ondertussen zullen de moslims, christenen en de joden steeds nader tot elkaar komen. Daar bestaat geen twijfel over.
10. Hoe zou u het begrip geluk kort willen omschrijven?
Antwoord: In een paar artikelen, die ik eens heb proberen te schrijven over dit onderwerp heb ik het volgende gezegd: Het geluk is een geliefde, naar wie iedereen verlangt, en het ultieme doel, waarvoor iedereen bereid is zich elke vorm van opoffering te getroosten. Maar wat is geluk nu precies? Dat is dus een vrijwel onoplosbaar probleem!
Volgens de Griekse Oudheid is het liefde en hartstocht; volgens Caesar is het roem en faam; volgens Farao is het macht en rang en volgens Kroisos is geluk het hebben van bergen rijkdom en schatten. Terwijl niets van dit alles het ware geluk is, noch een van de wegen om daartoe te geraken. Degenen, die het ware geluk op deze wijze zochten, kwamen bedrogen uit en raakten teleurgesteld.
Het ware geluk is het bereiken van rust en vrede van het hart, als gevolg van de verlossing van de menselijke geest van slordigheid en ontreddering. Als de vier aspecten van het geweten, te weten het verstand of de ziel, het hart, de vrije wil en de gevoelens van de geest, de eigen taken vervullend, gevoed worden door eigen voeding, waardoor men met de ultieme moraal wordt uitgerust en het hele bestaan met liefde omarmt.
De bron van deugd is het geloof. Een gelovig mens is, ook al bevindt hij zich in de gevangenis, met zijn ziel in de hemelen. De deugd betekent daarnaast ook liefde, genade, broederschap en vriendschap; tevens betekent deugd het tegengaan van onrecht, geen verrader zijn; verwijderd zijn van gevoelens van wraak, haat, afkeer en jaloezie. Daarom zal een deugdvolle mens altijd een bries van respect en liefde voelen waaien in zijn omgeving. Hij is iemand, die wegens zijn liefdevolle, betrokken bejegening van zijn gezin, land, volk en zelfs de hele schepping en als gevolg van zijn door die liefde en betrokkenheid ontstane hartstochtelijke en altruïstische houding, leeft in een eindeloze oceaan met eindeloos plezier. Hij zal de geneugten van het paradijselijke leven al beleven, voordat hij in het paradijs komt. Deze geneugten zijn het delen van de vreugden van anderen, het genot van het voelen van die vreugde in zijn eigen geest, het delen van de smarten van anderen en het voor hen de weg banen, die naar het geluk leidt. Door op deze wijze een leven te leiden dat verweven is met de gehele mensheid en het heelal, zal het hart nog in deze wereld het eindeloze geluk bereiken en verkeren in zodanige dimensies dat externe gebeurtenissen het geluk niet kunnen torpederen.
11. U schrijft in uw artikelen dat een moslim geen terrorist kan zijn. Maar omdat vele terreuracties in naam van de islam worden gepleegd, is het voor vele mensen niet mogelijk deze visie meteen te aanvaarden. Wat behoren de moslimleiders en alle moslims te doen, zodat het authentieke vredeskarakter van de islam wordt begrepen?
Antwoord: De islam moet onophoudelijk en volhardend goed weergegeven worden, en vooral juist vertegenwoordigd worden. Zij behoort in het dagelijkse leven in haar eigen hoedanigheid geleefd te worden en op deze manier moet haar authentieke kant aan de wereld getoond worden. Er zullen onder een boom naast goede ook rotte vruchten te vinden zijn. Er leven in de wereld nu ongeveer anderhalf miljard moslims. Onder de huidige omstandigheden is het vinden van enkele mensen, die zich lenen voor terreurdaden altijd mogelijk. Er worden ook heel veel mensen met andere godsdiensten en levensvisies bereid gevonden, zich te laten gebruiken voor terreurdaden, maar die worden over het algemeen niet van het predicaat van hun godsdienst voorzien. Daarom moet de publieke opinie juist worden geïnformeerd. Dit moet niet verwaarloosd worden. Bovendien, men moet zich niet laten lenen voor provocaties en de massa’s moeten gewaarschuwd worden tegen dergelijke provocaties; foute informatie en desinformatie moet naar behoren gecorrigeerd en rechtgezet worden.
1. De laatste jaren is er in de Russische media veel gepubliceerd over de “Fethullah Gülen-beweging”. Kunt u informatie geven over de beweging? Bestaat er een officiële organisatie en een programma van de beweging? Wat zijn de principes voor de activiteiten?
Antwoord: Vandaag de dag wordt bij “beweging” aan een maatschappelijke, zelfs aan een politieke beweging gedacht. Er kan geen sprake van zijn dat een dergelijke beweging wordt toegeschreven aan mij als gewone sterveling. Maar om een omschrijving te kunnen geven aan sommige activiteiten, zou je wel kunnen spreken van een “beweging”. Ik acht het een plicht om te vermelden dat het niet juist is om een beweging aan mijn persoonlijkheid te binden en dan van een “Fethullah Gülen-beweging” te spreken; tevens zou dit onrecht doen aan de vele mensen die zich inspannen. Want mijn aandeel in deze beweging is minimaal en er is geen sprake van een leiderschap, een centrale organisatie en verbondenheid aan die centrale organisatie of een centraal orgaan. Er wordt uiteraard een manier van dienstbaarheid aan de mensheid getoond, te beginnen in je eigen land, vanuit je besef van dienstbaarheid aan je Schepper aan de ene kant en je overtuiging van een leven in het hiernamaals, maar ook als noodzaak van menszijn te midden van alle schepselen. Maar dit gebeurt niet door mensen bij elkaar te verzamelen en een centrale organisatie, een officiële stichting te vormen. Je bent met je preken bezig als een officiële prediker in moskeeën en je schrijft je ideeën op als een gewone burger, en waarschijnlijk krijgen je ideeën veel respons bij mensen die over het algemeen je ideeën delen en zo ontstaat er een vrijwilligersbeweging. Als er ergens een succesvolle prestatie wordt neergezet, dan proberen anderen, die op zoek zijn naar een soortgelijke oplossing elders, door vergelijkbare dingen te realiseren. Zo ontstaat er een los-vaste beweging, die berust op deelname op vrijwillige basis van mensen, waarbij geen sprake is van een centrale structuur, een centrale organisatie, officiële statuten en rechtspersoonlijkheid, hetgeen ook niet noodzakelijk is. Het is vanzelfsprekend dat sommige mensen je om advies vragen, omdat zij het waarderen, en dat je zelf je visies publiceert door middel van hedendaagse communicatiemiddelen. Bovendien behoort de basisgedachte van zo’n beweging niet toe aan jou als persoon. Dit is iets wat al vanaf de eerste mens bestaat en herhaald wordt door vele talloze filosofen, denkers, religieuze en ideologische leiders en wat door de mensheid aanvaard is. Het enige wat je doet is deze beginselen te vertalen naar de hedendaagse begrippen en condities. Tegelijkertijd zijn er vele mensen, vele intellectuelen, filosofen en denkers, die deze denkwijze ondersteunen, zelf bijdragen leveren en gebreken herstellen, derhalve kan zo’n beweging niet toegeschreven worden aan een persoon. Er ontstaat zo een collectieve beweging, waaraan mensen deelnemen uit alle lagen van de samenleving in diverse landen, diverse naties, en die gevormd en geleid wordt door collectief begrip en collectief bewustzijn.
Je kunt niet spreken van officiële activiteitenprincipes, maar als moslim hebben we een aantal basisprincipes bij het dienen van de mensheid, hetgeen ik al jaren probeer te verwoorden in mijn spreken en mijn schrijven. Sommige hiervan zijn:
Het liefhebben van alle schepselen omwille van de Schepper, met de mens voorop, die Hem het meest weerspiegelt en Hem in zich vertegenwoordigt.
Alle levende wezens omarmen met liefde en barmhartigheid.
Je hart zo wijd openen als oceanen voor iedereen, waar iedereen een plek zal hebben om te zitten.
Je tot doel stellen dat je geen bedroefd hart achterlaat dat je de hand niet hebt gereikt.
Jezelf opofferen met het doel de anderen te laten leven.
Iedereen, ongeacht religie, levensovertuiging, kleur, ras of nationaliteit in zijn waarde laten en met respect met allen in dialoog gaan.
Het winnen van harten hoog houden en geen ruimte geven aan geweld, kwaad en boosheid.
Slechte behandeling, betoonde vijandigheden en vijandige houdingen weerleggen conform de volgende goddelijke verklaring: “Weersta het kwade dat je wordt aangedaan op de mooiste manier; volg altijd het pad van vergeving en tolerantie; negeer onnozele houdingen en gedragingen; bejegen ze gracieus en wens iedereen het goede en veiligheid toe.
Verwacht van niemand een beloning voor geleverde of te leveren prestaties.
Alles wat je doet om een menselijke taak te vervullen, zul je doen om het welgevallen van God te verwerven.
En dit zijn geen principes die door mij zijn bedacht. Alle profeten zijn met deze principes gekomen; alle denkers en filosofen door de geschiedenis heen, die harten en zielen van mensen hebben aangesproken, hebben deze principes verwoord. Openbaringsboeken zitten vol met deze principes. Hier kan een vraag opkomen over wat de doelstelling van de “beweging” is. Het volgende citaat uit het boek “Yeşeren Düşünceler” [Bloeiende Ideeën] (p.88-90), dat door mij werd geschreven, behandelt de wereld die ik me verbeeld:
“Ik doe mijn ogen dicht en denk aan de toekomst, waarvan de contouren gevormd worden door mijn geloof, hoop en dromen, waarin menselijke waarden met diepgang prevaleren, waar gevoelens een hele zingeving krijgen, het lichaam dezelfde geestelijke waarden deelt. Ik aanschouw met mijn hart het uitmuntende gouden deel dat gevormd is uit uitzonderlijke delen van het “verloren paradijs”, dat wij al van oudsher aan het zoeken zijn. Het is alsof de herinnering aan die gedachte in mijn fantasieën, in mijn dromen binnen komt vloeien… Zodanig dat ik in de nieuwe lente, die in mijn wereld van hoop en geloof ontwaakt, alle wezens omarm, alle levende wezens liefkozend begroet, alle mensen met liefde omhels, en ik zeg dan tegen mijzelf: “Dit moet het doel van de Schepper zijn geweest bij de schepping van het heelal”. Ja, in deze wereld zal geen ruimte zijn voor, onbeleefdheid, grofheid, hebzucht, eindeloze begeerte, ruzie, strijd, verraad, leugens, wreedheid, onrecht, corruptie en malversatie. In deze wereld zal edelmoedigheid, elegantie, oplevingsdrang, levensliefde, zachtmoedigheid en dialoog zijn; er zal respect zijn voor het recht, gevoelens van veiligheid, trouw, rechtschapenheid, rechtvaardigheid en oprechtheid zullen er heersen. De mensen van deze wereld zullen de eigenschappen wraak, afkeer en ruzie uit hun woordenboek hebben geschrapt en hun bestaan hebben gebouwd op liefde, zachtmoedigheid en goede omgang met de mensen.”
2. Gedurende onze reizen in Turkije hebben we de zogenaamde “Gülenscholen” bezocht. Hoe omschrijft u de “Gülenscholen”?
Antwoord: Met uw permissie wil ik deze scholen niet “Gülenscholen” noemen, maar privé-scholen die zijn opgericht door vrijwilligersorganisaties in de landen, waarin de mensen leven die deze scholen hebben opgericht en ingericht conform het officiële curriculum van die landen. Wel kunnen we stilstaan bij sommige eigenschappen die deze scholen onderscheiden van andere scholen: De mens is onderhevig aan het zigzaggen tussen twee positieve en negatieve extremen, tot het moment dat hij een evenwichtig denkvermogen ontwikkelt. Waarom is dit zo? Omdat de Schepper de capaciteiten die Hij aan de mens heeft gegeven niet heeft begrensd, maar vrijgelaten. De mens zal zich ontwikkelen tot een volmaakte, rijpdenkende mens, door deze capaciteiten zo te gebruiken dat ze uitgroeien tot vaardigheden en talenten waarmee hij wetenschappelijke onderzoek en ontdekkingen zal verrichten. Natuurlijk is dit een proces en het lerenderwijs ontwikkelen van de mens zal zijn hele leven beslaan. We zien vooral bij de vele ideologische, politieke en maatschappelijke bewegingen die in de moderne tijden zijn ontstaan dat er vaak sprake is van het afglijden naar negatieve of positieve extremen. Elke filosofische beweging, zoals het rationalisme, het idealisme, het materialisme en het spiritualisme, heeft haar eigen waarheden. Maar als je deze waarheden als de enige, absolute waarheden beschouwt, dan is het onontkoombaar dat er nieuwe bewegingen zullen ontstaan. Ook de bewegingen op het gebied van de economie, zoals het kapitalisme, het socialisme, het communisme zullen hun eigen waarheden bezitten, maar ten opzichte van elkaar ook fouten hebben. Hetzelfde kunnen we ook zeggen van politieke bewegingen. Als elke beweging haar eigen waarheden als de absolute waarheden stelt, dan zullen er ongetwijfeld extremismen ontstaan. Dientengevolge is het vanzelfsprekend dat er tegenstrijdige bewegingen ontstaan op het gebied van de pedagogie en deze bewegingen kunnen niet ontkomen aan filosofische, ideologische zelfs politieke polariserende invloeden. Juist op dit gebied onderscheiden de door u genoemde scholen zich, doordat er geen ruimte wordt geboden aan dit soort filosofische, ideologische, zelfs politieke invloeden, maar dat er puur algemene onderwijskundige en opvoedkundige waarheden centraal worden gesteld.
Ten tweede; deze scholen worden algemeen geaccepteerd door mensen van diverse nationaliteit, geografie, ras, kleur en overtuiging, omdat deze scholen onderwijs en opvoeding hoog in het vaandel houden en ze onderwijs en opvoeding zien als fundamentele principes voor een menswaardig bestaan en zij zich niet laten lenen voor enige ideologische, politieke of godsdienstige polarisering.
Ten derde; de ethiek vormt de basis voor de menselijke karakter, ongeacht sommige filosofische discussies daarover. Dientengevolge zijn de fundamentele ethische waarden en normen altijd en overal grotendeels hetzelfde gebleven. Eerlijkheid, genade, barmhartigheid, liefde, respect voor de mens, onbaatzuchtig dienen van de mens en andere levende wezens vanuit plichtsbesef, trouw, betrouwbaarheid, altruïsme, tolerantie, dialoog met iedereen, mijden van alle vormen van bedrog, belang hechten aan het instituut familie en familiewaarden, elkaar helpen in het doen van het goede, het mijden van het kwade en hooghouden van nederigheid; aan de andere kant het afstand houden van slechte eigenschappen als hoogmoed, grootheidswaanzin, egoïsme, neerkijken op de anderen, roddelen, laster, slecht denken etc. zijn waarden die geen enkel mens, geen enkele ideologie, geen enkele godsdienst, geen enkele kleur, geen enkele natie zal afwijzen. De mensen die in de door u genoemde scholen werken zullen, zo God het wil, deze ethische waarden zoveel mogelijk in acht nemen en zich de “niet officiële, maar wel fundamentele principes van de beweging” in belangrijke mate eigen hebben gemaakt.
Als vierde en belangrijke punt kunnen we het volgende zeggen: Het dienen van de mensheid binnen de kaders van de genoemde principes, kun je niet als een beroep uitoefenen. Ik bedoel een beroep dat je uitoefent, waar je een beloning voor vraagt en waar je je brood mee verdient. Tijdens het uitoefenen van zo’n beroep, denken de mensen enkel en alleen aan hun beloning en hun werktijden, waarbij ze niet al te veel zullen letten op wat ze produceren en/of doen. Ze zullen het al helemaal niet als een vorm van gebed beschouwen, waarmee ze het welbehagen van God en een eindeloos leven in het hiernamaals zullen verdienen. Maar als een mens onderwijs en opvoeding niet als een soortgelijk beroep ziet, maar meer als een eervolle taak, de eervolste, belangrijkste weg, een deugd die hij zelfs als gebed beschouwt, waarmee hij Gods welgevalligheid en een eeuwig leven zal verdienen, dan zal hij niet aan beloning of werktijden denken. In zijn activiteiten van onderwijs en opvoeding zal hij zich vereenzelvigen met zijn gesprekspartners, hetgeen zal resulteren in een duidelijk verschil met anderen.
Pater Thomas Michel, secretaris van het secretariaat voor interreligieuze dialoog van het Vaticaan, heeft in de stad Zamboanga van Filippijnen, die jarenlang geteisterd werd door oorlogen tussen de aanhangers van de Moro-beweging en de staatsmachten, het Filppijns-Turkse Tolerantie Lyceum bezocht. “In deze stad, waar oorlog, ontvoering van mensen, zomerse invallen, aanhoudingen, verdwijningen en moord dagelijkse praktijken zijn” was hij verbaasd dat in deze school aan over de 1000 christelijke en moslim leerlingen naast kwalitatief onderwijs een opvoeding werd geboden, en dat deze leerlingen op een harmonieuze manier bij elkaar gehuisvest werden. Later heeft Michel ook Kirgizië bezocht en daar een school in Bishkek aangedaan en hij werd gefascineerd door het niveau en de taalprestaties van de leerlingen, alsook de geboekte successen bij academische olympiades. Hij zag daar hoe leerlingen van Amerikaanse, Koreaanse, Turkse, Afghaanse en Iranese afkomst in een weldadige harmonie onderwijs en opvoeding genieten. Ook de ijver, de integriteit en het altruïsme van de docenten trokken zijn aandacht. Uiteindelijk raakte hij benieuwd naar wat mijn ideeën zijn rondom het onderwijs. Hij heeft zijn gedachten hieromtrent in april 2001 tijdens een aan mij gewijd symposium aan de Georgetown Universiteit in een voordracht als volgt gepresenteerd:
“Volgens Gülen leidt de strijd tussen religie en wetenschap die in de moderne tijden een belangrijk gegeven is, tot sterke opsplitsingen in onderwijsvisie en -methoden. Moderne seculiere opvoeders zien de religie in het beste geval als een nutteloos tijdverdrijf en in het ergste geval als een hindernis voor de vooruitgang. Onder theologen leidde deze discussie óf tot het verwerpen van de moderniteit óf tot het beschouwen van een bepaalde vorm van religie als een politieke ideologie in plaats van religie in zijn ware vorm en functie. Gülen biedt hiervoor als oplossing een onderwijsmodel, waarin theologen goed wetenschappelijk bezig zijn en waarin wetenschappers zich met religieuze en spirituele waarden bezighouden. Fethullah Gülen biedt een toekomstgerichte benadering aan, in plaats van de discussies die in Turkije worden gevoerd door zowel ‘rechts’ en ‘links’ als ‘seculiere’ omgevingen, waarmee hij al deze discussies overstijgt en een hoger niveau wil bereiken. De moderne benaderingen van onderwijs lijken te veel op de fabrieken die gericht zijn op massaproductie voor een wereldwijd marktsysteem. Daar worden waarden als diepgang van ideeën en gevoelens, helderheid van gedachten, interesse in spiritualiteit en culturele rijkdom die Gülen vooropstelt, verwaarloosd. Derhalve is Gülen voorstander van onderwijs waarin de waarden waar hij veel belang aan hecht worden geleerd. Hij vindt dat meeste mensen les kunnen geven, maar dat het aantal opvoedkundigen zeer gering is. Zowel leraren als opvoeders verschaffen informatie en leren vaardigheden, maar de opvoeder is degene die de ontwikkeling van de persoonlijkheid van de leerling kan ondersteunen, degene die nadenken en reflectie bevordert, die het karakter helpt vormen en de leerling in staat stelt om zich eigenschappen als zelfdiscipline, tolerantie en de bereidheid ergens voor te staan eigen te maken. Fethullah Gülen verkondigt universele morele waarden en culturele waarden en normen, zoals ethiek, rede, geestelijk evenwicht en integriteit. “Barmhartigheid” en “tolerantie” zijn de begrippen die hij het meest gebruikt. Hij vermeldt hierbij dat: “De profeet [v.z.m.h.] omschrijft een echte moslim als iemand, die niemand last bezorgt, noch door zijn gedrag, noch door zijn woorden. Een moslim is de beste vertolker van de universele vrede.” Volgens Gülen is de functie van het onderwijs dit soort niet-materiële waarden te laten worden tot een tweede natuur van de leerling. Volgens Gülen is het absoluut een must om van de lange historische kennis en beschaving van samenlevingen zoals die van Turkije gebruik te maken. Tegelijkertijd zijn alle pogingen om het verleden te reconstrueren kortzichtig en gedoemd te mislukken. Gülens onderwijsvisie overstijgt de discussies tussen de politieke bewegingen in Turkije. Hij is op zoek naar hervormers, dat wil zeggen, mensen die gesterkt worden door een waardesysteem dat zowel met de fysieke als de immateriële aspecten van het menszijn rekening houdt en hij verwacht dat ze veranderingen doorvoeren in de samenleving. De individuen die hij in het onderwijs waar hij mee bezig is wil opleiden, behoren individuen te zijn, die vrij zijn van begrensd ‘hokjesdenken’ en beschikken over evenwichtige zelfbeheersing en zelfdiscipline.
Alleen deze individuen kunnen de samenleving op een positieve manier blijvend inspireren.
Gülen ziet de school als een laboratorium, waar de leerlingen niet alleen kennis en vaardigheid verwerven maar ook vragen stellen over het leven, de betekenis van de materie proberen te begrijpen en het bestaan binnen de kaders van het leven in deze wereld en het hiernamaals leren bevatten. Bovenal ziet Gülen de school in sommige van zijn artikelen over het onderwijs als een heiligdom van heilige activiteiten: “School biedt de leerlingen kansen om hun omgeving te bevatten en verlicht belangrijke gebeurtenissen door het licht van de kennis op ze te projecteren. Tegelijkertijd opent de school op een snelle manier de weg van het ontdekken van de materie en de gebeurtenissen en begeleidt zij de mens naar eenheid in denkvermogen, naar het juiste reflectievermogen en naar eenheid in veelheid. Derhalve is de school een manifestatie van een gebedshuis en de leraren zijn heiligen.”
Het model van Gülen is een model dat wetenschappelijke arbeid combineert met karakterontwikkeling, maatschappelijke bewustwording en actieve spiritualiteit.
De woorden van pater Michel heb ik noodgedwongen herhaald, dat wil zeggen als bevindingen van een belangrijke buitenstaander. Bij het beantwoorden van uw vraag heb ik dit moeten doen, anders voel ik mij altijd beschaamd om over mij zelf te vertellen.
3. Wat is volgens u de rol van de islam in de moderne structuur van landen met een moslimbevolking?
Antwoord: Moslimgeleerden verdelen vanuit de islamitische benadering de bestuurlijke systemen in de geschiedenis van de islam, mede naar aanleiding van een overlevering van onze profeet, in drie fasen. Eerste fase is de fase van de boodschapper die zich in de persoon van onze profeet manifesteerde. Belangrijkste eigenschap van deze fase qua islamitisch bestuur is het zonder concessies uitvoeren van absolute rechtvaardigheid. Absolute rechtvaardigheid waarborgt het recht van elke individu vanuit het principe van “Recht is recht en er kan geen sprake zijn van groot recht of klein recht.”; de rechten van het individu worden niet opgeofferd omwille van de rechten van de samenleving. Elke individu is verzekerd van het feit dat zijn rechten tot het uiterste worden beschermd. Om dit uit te leggen zegt een van onze hedendaagse geleerden dat als in een schip negen criminelen zouden zijn en één onschuldige, dat schip vanuit de optiek van de absolute rechtvaardigheid, niet tot zinken mag worden gebracht om die criminelen te straffen, om te voorkomen dat die ene onschuldige schade wordt berokkend.
Tweede fase in het islamitische bestuur wordt gevormd door de periode van de rechtgeleide kaliefen, die meteen na onze profeet komt en een periode van 30 jaar bestrijkt. Dit wordt het profetische kalifaat genoemd, dat wil zeggen de periode van het volmaakte kalifaat in de voetsporen van de profeet. Ook de belangrijkste eigenschap van deze periode is de absolute rechtvaardigheid. De rechtvaardigheid van de tweede kalief Omar, welke zelfs bewonderd werd door Karl Marx, is alom bekend. Met dien verstande dat hoe groot en belangrijk iemand ook mag zijn, niemand de profeten kan evenaren en niemand is dat ook gelukt. Na de periode van de rechtgeleide kaliefen, die door vier kaliefen werd belichaamd, kwam de periode van het sultanaat van het kalifaat, dat wil zeggen een inrichting die weliswaar kalifaat werd genoemd, maar meer de trekken van een koninkrijk vertoonde en die sinds de val van het Ottomaanse Rijk tot het verleden behoort. In deze periode werd in plaats van absolute rechtvaardigheid de relatieve rechtvaardigheid toegepast en bovendien werd, terwijl de rechtgeleide kaliefen door middel van verkiezingen aan de macht kwamen, het bestuur van vader op zoon geërfd. Zo zien we dat het systeem verworden was tot een koninklijk kalifaat. Nadat het sultanaat en het kalifaat geschiedenis werden en in de islamitische wereld nationale staten ontstonden was de islam niet meer het referentiekader voor staatsvorm, staatsstructuur, regime en wetgeving. In de moderne tijd zijn in vele landen zogenaamde republieken maar niet democratische systemen overheersend geweest. In feite ligt de democratie dichter bij de islam, vooral wat betreft de mensenrechten en vrijheden, individuele rechten, en waarborgen van de keuze van het volk bij verkiezingen. De islam heeft al vanaf het begin in feite de republiek en de heerschappij van de keuze van de meerderheid van de bevolking algemeen geaccepteerd. In de moderne periode bestaat er een bepaalde mate van democratisch bestuur in een aantal landen, zoals Turkije 23 jaar na haar oprichting, in Pakistan en in Iran na de val van het Sjahregime, dat soms onderbroken werd door militaire interventies. Turkije is een seculier land en hanteert de islam niet als referentiekader bij het bestuurssysteem, treedt zelfs heel hard op aangaande dit onderwerp. Iran en Pakistan pretenderen een islamitische republiek te zijn maar dat is een discutabel punt. In sommige andere landen wordt de islam wel als een referentiekader gezien voor de wetten, maar ook dat is onderhevig aan discussie.
4. Wat zal de vereniging van het soennitisme en het shi’itisme met zich meebrengen?
Antwoord: Soennitisme en shiitisme kennen meer een politieke dan een godsdienstige vorm van scheiding. De factoren die bij de afscheiding van invloed zijn geweest, zijn politiek van aard; deze afscheiding is ontstaan bij de overgangsfase van het islamitische bestuur van het kalifaat naar het sultanaat. Alhoewel dit in relatie werd gebracht met de godsdienst, was het meer een politieke afscheiding en dat heeft in de islamitische wereld vaker breuklijnen doen ontstaan. Politiek mag nooit een bepalend en aanwijzende factor zijn in naam van de godsdienst. Omdat dit zo was en het ook een religieuze tint kreeg, veroorzaakte dit langdurige oorlogen tussen het Ottomaanse Rijk en het Perzische Safawidische Rijk; waardoor de godsdienst vatbaar werd gemaakt voor misbruik. We kunnen gerust zeggen dat de invloeden hiervan, in onze tijd van globalisatie, waarin de communicatie en transportmiddelen uitermate hoog ontwikkeld zijn, nog steeds voortduren. Het is moeilijk te zeggen of er in de nabije toekomst een vereniging van soenna en shia mogelijk is, daar de afscheiding die in principe van politieke aard is, vooral door de shi’ieten gezien wordt als een essentieel onderdeel van de godsdienst. Daarnaast is het shi’itisme door sommigen benoemd als “shi’itische islam”, een officiële staatsgodsdienst van een land als Iran. Dat wil zeggen, dat het ook een nationaal karakter heeft gekregen. We kunnen niet verwachten dat nationale staten zullen verdwijnen, hoe zeer ook de globalisering effectiever wordt door de communicatie en transportmiddelen. En dit laat zien dat er geen hoop gloort aan de horizon voor de gedachte van het verdwijnen van de verschillen tussen soennitisme en shi’itisme.
5. Wat vindt u van de ontwikkelingsperspectieven van de Turks-Russische betrekkingen?
Antwoord: Ik wil voornamelijk als een moslim onder uw aandacht brengen dat Allah, de Verhevene, in de Edele Koran zegt dat alle mensen van een vader en een moeder afstammen, daarna in stammen en volkeren zijn verdeeld, dat dit het doel heeft om elkaar beter te leren kennen en te helpen, dat het behoren tot een bepaald ras of volk, hetgeen de mens niet in eigen macht heeft, absoluut geen superioriteit mag betekenen, maar dat de superioriteit slechts door deugden als godsvrucht, de relatie van de mens met Allah en andere mensen, verworven kan worden. Zoals Ali [kalief en neef van de profeet] ook verklaart, zijn de mensen als moslims in de gemeenschappelijke noemer de islam begrepen en als niet-moslims in het menszijn mijn broeders. Allah heeft de aarde als een wieg van broederschap geschapen voor de hele mensheid, derhalve liggen we in dezelfde wieg en alle moeders voeden hun kinderen in dezelfde wieg.
Ten tweede is het zo dat naast het feit dat de mensen elkaars broeders zijn vanwege het feit dat ze kinderen zijn van dezelfde aardse moeder, ook een familieband hebben vanuit biologische verwantschap. Deze banden zorgen ervoor dat de mensen elkaar beter benaderen en spelen een bepaalde rol bij vooral het regelen en verdelen van rechten en plichten en intermenselijke betrekkingen. Bijvoorbeeld, de mensen worden elkaars erfgenamen op grond van hun familierelaties. Hiernaast hecht de islam ook veel belang aan de rechten van de buren. We hebben als Turken een tijdlang in de steppen van Azië samengeleefd met de Russen. Onderzoeken naar de Turkse en Russische culturele tradities wijzen uit, dat er veel gemeenschappelijkheden bestaan die afkomstig zijn uit die periode. Nu zijn we twee buurlanden, burenburgers van twee buurstaten. We hebben wederzijdse rechten en verplichtingen als buren. Daarnaast behoort Turkije, net als Rusland, zowel tot Azië als tot Europa. Tevens is Turkije een onderdeel van de islamitische wereld, maar Rusland heeft als gevolg van een gedegen inzicht ervoor gekozen om als waarnemer deel te nemen aan de Islamitische Conferentie, hetgeen de nodige aandacht verdient. Er zijn in Rusland, in de Russische Federatie veel moslims en de Sovjet Unie heeft een tijdlang goede betrekkingen gehad met islamitische landen die behoorden tot de Sovjet Unie. We kennen een gezegde “De buren hebben elkaars as nodig.” en dat geloven we ook. Bij al deze factoren komt nog dat de wereld wordt geleid naar een crisis. Het is moeilijk te bepalen wat deze crisis met zich mee zal brengen. Allah moge ons behoeden, maar als we niet met inzicht handelen en de wereld raakt verwikkeld in een oorlog, – en het episch centrum van deze oorlog zal ons gebied zijn, waardoor onze gehele geografische omgeving beïnvloed zal worden – dan kan dat zelfs uitmonden in een nieuw soort koude oorlog, waarvan de rekening door geen enkel land betaald kan worden. Dit alles maakt het noodzakelijk dat de twee landen van deze regio, Rusland en Turkije, die het politieke beleid van deze regio bepalen en een globale acteur kunnen zijn in de wereldpolitiek en het machtsevenwicht, nauwe betrekkingen met elkaar moeten hebben. Ik geloof/wil geloven dat zowel de Turkse als de Russische bestuurders hiervan doordrongen zijn. Hopelijk kunnen onze landen inzichtelijk handelen en zullen ze alle betrekkingen baseren op evenwichtige vriendschap, nabuurschap en wederzijdse belangen; zodat ze zowel crises in deze regio als op wereldformaat kunnen voorkomen.
6. Over wat voor informatie beschikt u ten aanzien van de Russische moslims? Overweegt u wellicht om Rusland te bezoeken in het kader van de Islamitische Conferentie in de nabije toekomst?
Antwoord: Het is moeilijk te zeggen dat ik de Russische moslims van vooral de laatste jaren, zelfs de laatste eeuwen, goed ken. Ik heb niet de mogelijkheid gehad om ze van dichtbij te ontmoeten en te leren kennen. De kennis die ik over hen heb, bestaat uit hetgeen ik gelezen en gehoord heb. Desondanks kan ik juiste vermoedens over hen hebben, omdat we dezelfde godsdienst met elkaar gemeen hebben. Ja, ondanks het feit dat er historische, geografische, politieke, economische omstandigheden van invloed kunnen zijn, is het wel aannemelijk dat er een nauwe band ontstaat vanuit de overtuiging, gebeden, moraal en gedragingen van de godsdienst, die bepalend zijn in de fundamentele dimensies van het leven van de mensen. Naast het feit dat de door mij genoemde verschillende omstandigheden hun neerslag hebben in het dagelijkse leven van de moslims, hebben ze overal heel veel gemeenschappelijkheden en voeren een gelijksoortig leven, hetgeen zich ook op dezelfde manier manifesteert in het leven van de christenen, van boeddhisten, van joden. Er zijn zelfs heel veel overeenkomsten tussen het geloven, denken, leven en gedragen van mensen van verschillende godsdiensten. Aan de andere kant heb ik niet gehoord of gelezen dat de Russische moslims hinder ondervinden bij het beleven van hun godsdienst, het uiten van hun overtuiging en praktiseren van hun gebeden. Bovendien geven de Russische bestuurders toestemming om scholen op te richten in Moskou, in Petersburg en in andere steden aan Turkse vrijwilligers wier islamitische achtergrond ze kennen. En het feit dat een intellectueel als u mij als een nederige dienaar wil leren kennen en vragen stelt wetende dat ik een moslim ben, de interesse die u toont, geeft mij voldoende beeld van de positie van de Russische moslims.
Daarnaast is het een feit dat de Russische aardbodem historisch gezien heel veel sporen draagt van de islam. Islamitische wetenschappen hebben grotendeels op deze aardbodem en die van de buurlanden wortel geschoten en gebloeid. Ook dit, dat wil zeggen het historische verleden van Rusland, is een bepalende factor bij het vormen van bepaalde beelden en gedachten over de Russische moslims. Wat betreft mijn bezoek aan Rusland, kan ik u zeggen dat ik uiteraard intellectuelen zoals u heel graag wil ontmoeten. En ook al is het voor een korte periode, wil ik heel graag van u leren. Maar mijn gezondheid staat langdurige reizen absoluut niet toe. Er moeten altijd enkele artsen bij mij aanwezig zijn. De medicijnen die ik moet innemen, worden constant gecontroleerd. Ik kan zelfs mijn persoonlijke zaken van tijd tot tijd niet zonder de hulp van anderen uitvoeren, hoewel dit mijn geest heel erg kwelt. Daarom kan ik u verzekeren, dat ik gedurende de 10 jaren dat ik in Amerika ben, zeker geen langdurige reizen, zelfs geen kortstondige reizen kan ondernemen.
7. Kunt u ons wat informatie geven over uw toekomstplannen?
Antwoord: Mijn allerliefste bezigheid is vooral meer over de godsdienstwetenschappen lezen, leren en bestuderen en met belangstellenden kennis en informatie uitwisselen. Zolang mijn gezondheid dit toelaat en ik de mogelijkheid daartoe heb, zal ik dit graag blijven doen. Even belangrijk, zelfs nog belangrijker dan dit is het feit dat ik, nu ik het leven in het graf steeds meer nader, men kan zelfs zeggen als iemand die bij de poort van het graf leeft, ik de verantwoordelijkheden die voorvloeien uit mijn dienst aan God nog nauwkeuriger wil uitvoeren en nog meer aandacht wil schenken aan de onderwerpen die te maken hebben met mijn leven in het hiernamaals.
