Voormalig korpschef anti-terrorisme eenheid Hayati Başdağ protesteert tegen zijn arrestatie
In de nacht van 22 juli arresteerde de Turkse politie, tijdens invallen in woningen, meer dan honderd van hun eigen collega´s van verschillende rangen. De groep gearresteerden bestaat uit politieofficieren die betrokken waren bij de onderzoeken naar corruptie door de regerende AK partij van de Turkse premier Recep Tayyip Erdogan en de ´Salam Tawhied´ groep, een van origine Iraans netwerk dat in Turkije opereert.
In een persverklaring stelt Hadi Salihoglu, hoofdaanklager van Istanbul, dat de arrestatiebevelen moeten leiden tot ondervraging van 115 politieofficieren, die onder meer worden beticht van spionage en afluisteren. Enkele uren voor de nachtelijke invallen, zegt premier Erdogan tijdens een live middernachtelijk tv-interview dat “we samen moeten strijden tegen de ‘parallelstructuur’”, een term die door Erdogan in het leven is geroepen om volgers van de in de VS verblijvende Islamitische geestelijke en geleerde Fethullah Gülen binnen de bureaucratie mee aan te duiden.
Toen aan het licht kwam dat er onderzoek werd gedaan naar corruptie, beweerde premier Erdogan verontwaardigd dat er sprake was van een poging tot een staatsgreep door buitenlandse groeperingen (waarvan de naam buiten beschouwing is gelaten) die het succes van Turkije niet konden verdragen, en hun ‘pionnen’ binnen Turkije (de door Gülen geïnspireerde Hizmet beweging). Zij zouden voornemens zijn de regering omver te werpen en de groei van Turkije te saboteren. Waarop Erdogan “De tweede Onafhankelijkheidsoorlog van Turkije” verklaarde en verschillende wetten en regels liet passeren, en een aantal tegenmaatregelen nam, waaronder het blokkeren van berichten op Twitter en YouTube met uitgelekte informatie over het corruptieonderzoek; degradaties en herplaatsing van 40.000 politieofficieren, ambtenaren, aanklagers en rechters.
Wat gebeurde er?
Hieronder volgt een tijdslijn met de belangrijkste wettelijke maatregelen getroffen door de regering Erdogan die dienen als voorbereiding voor de huidige acties tegen de politie, en de consequenties van deze acties. Acties die naar verwachting ook zullen worden ingezet tegen aanklagers, rechters en journalisten:
15 februari 2014: Inwerkingtreding van een nieuwe wet waarmee de regering een grote vinger in de pap krijgt binnen de Hoogste Raad van Rechters en Aanklagers (HSYK), het uitvoerende en toezichthoudende orgaan dat beslist over alle zaken met betrekking tot benoemingen, toewijzingen, ontslag en disciplinaire straffen voor rechters en aanklagers in Turkije. Met het in werking treden van deze wet kan de regering Erdogan druk uitoefenen op rechters en aanklagers die zich bezighouden met onderzoek naar corruptie van de overheid en aanverwante zaken. Deze maatregel stuitte op veel weerstand binnen de EU omdat het ondermijnend werkt voor de verdeling van de macht binnen Turkije, en veroorzaakte een groot probleem in het toelatingsproces van Turkije in de EU.
28 juni: Inwerkingtreding van pakket wettelijke maatregelen waarmee een nieuw soort rechter in het leven wordt geroepen: een ‘super strafrechter’ met verreikende bevoegdheden. Eén enkele super strafrechter heeft de eenzijdige bevoegdheid om onderzoeken te beëindigen of op te starten, en om allerlei bevelen uit te geven, waaronder een bevel tot inhechtenisneming, huiszoekingsbevel, arrestatiebevel, het bevriezen van tegoeden etc. Voor de inwerkingtreding van deze maatregel konden deze beslissingen alleen worden gemaakt door het vrede- en strafgerecht bestaande uit een panel van rechters in plaats van slechts één allesbepalende rechter. De nieuwe wet maakt hoger beroep naar aanleiding van de uitspraken van deze nieuwe superrechters onmogelijk; elk beroep wordt doorgeschoven naar een andere superrechter.
28 juni: Reorganisatie van de Centrale Raad van Beroep, waarmee het rechtswezen ondergeschikt wordt gemaakt aan de regering door de inwerkingtreding van een andere maatregel binnen hetzelfde pakket wettelijke maatregelen zoals hierboven vermeld.
18 juli: De Eerste Kamer van de HSYK benoemt zes superrechters waaronder rechters Islam Çiçek en Hulusi Pur, de twee rechters die, in eerste instantie, een grootschalig onderzoek beginnen naar de politie slechts 4 dagen na hun benoeming.
20 juli: Premier Erdogan kondigt na zijn terugkeer uit Ordu aan dat de acties tegen de ‘parallelstructuur’ binnenkort zullen worden uitgevoerd door de nieuwe ‘superrechters’.
21 juli: Klokkenluider Fuat Avni (@fuatavni) tweet dat overheidsfunctionarissen op dat moment de pro-AK partij media op de hoogte brengen van de arrestaties, die binnen enkele uren zullen plaatsvinden. Dit om de consistentie in de mediaverhalen en hun eigen bescherming te waarborgen.
22 juli: Superrechters Islam Çiçek en Hulusi Pur starten, in eerste instantie, een grootschalig onderzoek naar de politie slechts 4 dagen na hun benoeming tot ‘super strafrechters’. Ismail Çiçek geeft opdracht tot arrestatie en ondervraging van meer dan 100 politieofficieren tijdens nachtelijke invallen. Met deze snelle actie maakt premier Erdogan zijn eerdere belofte dat deze nieuwe rechters de zogenaamde ‘parallelstructuur’ aan een nader onderzoek zullen onderwerpen, waar.
Islam Çiçek werd benoemd om één van de vorige rechters die toezicht hield op het onderzoek naar corruptie binnen de overheid te vervangen toen het bestaan van dit onderzoek op 17 december bekend werd gemaakt. Direct na zijn benoeming seponeerde rechter Ismail Çiçek prompt de zaak waarbij zakenmannen met nauwe banden met de overheid, zoons van de drie kabinetsleden en anderen binnen de kring van premier Erdogan betrokken waren. Hulusi Pur was de tweede rechter die na 17 december werd benoemd. Hij gaf opdracht tot vrijlating van de andere verdachten die in hechtenis waren genomen op verdenking van corruptie, omkoperij en witwasserij.
24 en 25 juli: Premier Erdogan, Vicepremier Arinc en Vicepremier Atalay verklaren naar de pers eenduidig dat de onderzoeken zich zullen uitbreiden naar andere ‘velden’.
23 juli: Vicepremier Arinc verklaart in een live interview dat indien de Hizmet beweging spijt betuigt en om vergeving van de regering vraagt, de zaak makkelijker kan worden opgelost. Deze woorden worden overal verspreid op de sociale media om de oprechte intenties van de acties te onderschrijven. Als premier Erdogan de volgende dag wordt geïnterviewd door de pers, weerlegt hij snel de uitspraak van zijn waarnemer waarin deze suggereert dat zij de macht hebben om een lopend onderzoek een halt toe te roepen.
23 juli: Familie van de gearresteerde officieren wacht buiten het Caglayan rechtbank in Istanbul. Er is te zien hoe ouders, echtgenoten en kinderen bij elkaar zitten en samen lezen en eten. Ze hebben een aantal posters bij zich waarop ze hun steun betuigen aan hun dierbaren die gevangen worden gehouden. Dit schouwspel wordt uitgezonden tijdens het avondnieuws en doet veelvuldig de ronde via sociale media.
24 juli: Ibrahim Okur, voorzitter van de 1e Kamer van de HSYK, het orgaan dat gaat over de benoeming van rechters en aanklagers, geeft in een televisie-interview voor CNN Turk toe dat ze geen omstreden figuren hadden moeten benoemen tot de ‘super strafrechters’ die nu het onderzoek naar de politie leiden. Okur laat zich ook uit over de herplaatsing, herbenoeming en degradatie van honderden aanklagers na de corruptieonderzoeken van 17 december. Hij zegt dat deze aanklagers onrechtmatig uit hun functie zijn gezet en dat dit ingaat tegen de principes van de HSYK.
25 juli: Meer dan 20 politieofficieren die werden vastgehouden voor ondervraging zijn zonder tenlastelegging vrijgelaten. Na hun vrijlating deden zij verslag van de verschrikkelijke omstandigheden tijdens hun arrestatie en hun gevangenschap. Ze werden onder meer onderworpen aan slaapdeprivatietechnieken zoals het verblijf in overvolle cellen, verblijf zonder matras om op te slapen, de onophoudelijke aanwezigheid van felle tl-verlichting, ook ’s nachts, voluit werkende centrale verwarmingen ondanks de hete zomer, en andere vormen van marteling zoals het gedwongen toekijken hoe anderen eten terwijl de gevangen gehouden officieren zelf vastten.
25 juli: na de uitzending van het avondnieuws en de verspreiding via de sociale media, voegen steeds meer mensen zich bij de familieleden van de gevangen gehouden officiers. Ze zitten, lezen, bidden en wachten samen bij de Caglayan rechtbank.
26 juli,. Om 01:30 uur is de maximale periode, inclusief verlenging, waarin een verdachte zonder aanklacht kan worden vastgehouden, verlopen. De 49 politieofficieren die sinds 22 juli worden vastgehouden beroepen zich met hun advocaten op hun recht vrijgelaten te worden. Op het moment dat ze de uitgang van poort C bereiken, worden ze omsingeld door de oproerpolitie zodat ze niet kunnen vertrekken. De politieofficieren en hun advocaten gaan vervolgens op de grond zitten wachten, met de politie in een cirkel om hen heen. Deze situatie leidt tot de iconische foto (klik hier) die via de sociale media de hele wereld rondgaat. De officieren worden opnieuw in hechtenis genomen en de periode waarin ze zonder aanklacht worden vastgehouden, wordt onrechtmatig verlengd.
27 juli: Volgens verschillende berichten, waarin premier Erdogan blijk geeft van zijn ergernis omtrent de media-aandacht die er voor de wachtende familieleden is, lijken er voorbereidingen te worden getroffen om de familieleden van de vastgehouden officieren die bij de Caglayan rechtbank, uiteen te drijven. De ouders, echtgenoten en kinderen van de vastgehouden officieren houden de wacht sinds 22 juli.
Als onderdeel van een politieoperatie tegen leden van de Hizmet beweging, werden tientallen politieofficieren in hechtenis genomen. (Foto: Today’s Zaman, Selahattin Sevi)
ISMAIL MESUT SEZGIN / LONDEN
In de ochtend van 17 december 2013 hebben Turkse aanklagers een aantal arrestaties verricht en invallen gedaan als onderdeel van een lopend corruptieonderzoek, waarbij een aantal mensen met nauwe banden met de regerende AK Partij van premier Recep Tayyip Erdogan mogelijk in diskrediet zouden worden gebracht (waaronder de zoons van drie kabinetsleden). Premier Erdogan noemt deze operatie een poging tot een staatsgreep tegen zijn regering, georganiseerd door een coalitie van vijanden binnen en buiten Turkije. Naar aanleiding hiervan roept hij op tot een tweede onafhankelijkheidsstrijd van Turkije tegen deze vijandelijke groeperingen. Erdogan beweert dat de ‘binnenlandse pion’ van dit complot bestaat uit de door Fethullah Gülen geïnspireerde Hizmet beweging die volgens hem in de regering is geïnfiltreerd. Zijn nummer één belofte voor de verkiezingscampagne: het voor eeuwig opdoeken van de Hizmet beweging. Klik hier voor meer achtergrondinformatie.
Waarom Erdogan Hizmet heeft verkozen tot zijn spookvijand
Om de meedogenloze maatregelen te rechtvaardigen waarmee hij een halt toeriep aan de corruptieonderzoeken van 17 en 25 december 2013, waarbij hij en zijn regering in diskrediet werden gebracht.
Om Hizmet de mond te snoeren, de beweging die niet alleen onafhankelijk van zijn regering opereerde maar ook de alerte Turkse Moslim wist te bereiken.
Erdogans stappenplan tegen de door Gülen geïnspireerde Hizmet beweging
Beteugelen en controleren van de media, wat overigens een doorlopend streven is en niet alleen hoog op de agenda van Erdogan staat. Het past echter perfect in dit rijtje daar het de mening van het publiek stevig verankert doordat het door de regering gecreëerde verhaal onveranderd wordt herhaald. Zie daar de reden van de blokkade op Twitter en YouTube; bij deze kanalen is er geen mogelijkheid tot beheersing, beïnvloeding en beteugeling;
Onderzoek naar de achtergrond van alle overheidspersoneel, bureaucraten, academici en journalisten, uitgevoerd door de Turkse Inlichtingendienst. We weten nu dat dit onderzoek voortvloeit uit de in 2004 gehouden bijeenkomst van de Turkse Nationale Veiligheidsraad waarbij Erdogan en de generaals besloten tot een landelijk stappenplan tegen de beweging, waarvan dit achtergrondonderzoek deel uitmaakt;
Ontmenselijking van Hizmet leden, om ervoor te zorgen dat het volk hun vervolging makkelijker accepteert;
Zuiveringsactie tegen degenen die na achtergrondonderzoek meer waarde blijken te hechten aan de constitutie en de wet dan aan onvoorwaardelijke trouw aan premier Erdogan. De vervanging van het hoofd van de politie van Istanbul door de voormalig burgemeester van Aksaray, wiens ervaring op politiegebied nihil is, is zo’n voorbeeld. De teller van het aantal mensen dat is gedegradeerd, herplaatst en uit hun functie is gezet staat momenteel op 20.000. De premier erkent dat het hier gaat om een ‘heksenjacht’ naar degenen die hij als verraders beschouwt;
Sabotage van Hizmet organisaties door bijvoorbeeld sluiting van universitaire voorbereidingsscholen, poging tot nationalisering van Bank Asya, uitoefenen van druk op zakelijke adverteerders in Zaman, intrekking van toestemming voor het bouwen van nieuwe scholen etc.;
Sabotage Hizmet ondersteunende bedrijven bijvoorbeeld door het intrekken van essentiële licenties zoals het geval was bij mijnbouwbedrijf Ipek Holding, en door druk uit te oefenen op business partners van bedrijven die gelinkt worden aan Hizmet;
Voorbereidend juridisch werk voor de criminalisering van Hizmet met behulp van maatregelen zoals hieronder vermeld.
Waarom Erdogan Hizmet wel moet overgaan tot vervolging
Om de verhalen te bekrachtigen die hij naar aanleiding van de Gezi park demonstraties de wereld in heeft geholpen, waarin hij beweert dat buitenlandse groeperingen samenwerken met binnenlandse verraders om het succes van Turkije te ondermijnen;
Om te ‘bewijzen’ dat de corruptieonderzoeken, waarin hij en zijn regering een grote rol spelen, in feite een poging tot een staatsgreep waren;
Om de meedogenloze maatregelen die hij heeft genomen tegen aanklagers en de politie, om een halt toe te roepen aan de corruptieonderzoeken, onder het voorwendsel dat zij verbonden waren met Hizmet, de binnenlandse aanstichter van de ‘mislukte staatsgreep’, te rechtvaardigen;
Om hem nog meer reden te geven om de scheiding der machten in Turkije te ondermijnen en hiermee zijn eigen toekomstige juridische onschendbaarheid te waarborgen;
Om zijn grote belofte na te komen de beweging te vervolgen en hiermee een waardige oppositionele en alternatieve partij van het toneel te laten verdwijnen.
Concrete stappen van Erdogan om Hizmet met succes te criminaliseren
Hieronder volgt een opsomming van de concrete stappen die de AKP regering na 17 december heeft genomen om er zeker van te zijn dat de Hizmet beweging met succes kon worden vervolgd en gecriminaliseerd. Niet alle stappen worden vermeld; alleen de meest relevante in bovengenoemd proces:
Veranderen van de HSYK door in februari een wet (1) te laten passeren waarmee de regering de macht heeft aanklagers en rechters te benoemen en beslist welke onderzoeken en rechtszaken zij krijgen toegewezen. Hiermee verschuift het evenwicht van de macht in de Hoogste Raad van Rechters en Aanklagers (HSYK);
Creëren van ‘super strafrechters’ met verreikende bevoegdheden door de inwerkingtreding van een pakket wettelijke maatregelen (2) medio juni. Eén enkele super strafrechter heeft de eenzijdige bevoegdheid om onderzoeken te beëindigen of op te starten, en om allerlei bevelen uit te geven, waaronder een bevel tot inhechtenisneming, huiszoekingsbevel, arrestatiebevel, het bevriezen van tegoeden etc. Vóór de inwerkingtreding van deze maatregel konden deze beslissingen alleen worden gemaakt door het vrede- en strafgerecht bestaande uit een panel van rechters in plaats van slechts één allesbepalende rechter. Deze nieuwe strafrechters worden benoemd door de geherstructureerde HSYK;
Reorganisatie van de Centrale Raad van Beroep, waarmee het rechtswezen ondergeschikt wordt gemaakt aan de regering door de inwerkingtreding van hetzelfde pakket wettelijke maatregelen als hierboven vermeld;
Opdracht van hoofdofficier van justitie Serdar Çoskun op 11 juni aan de politie van Ankara, afdeling georganiseerde misdaad, tot het uitvoeren van een geheim onderzoek naar de Hizmet beweging om inlichtingen in te winnen over Hizmet leden en de media groep, maatschappelijke organisaties, particuliere scholen, studentenhuizen, centra voor examenvoorbereiding, bedrijven, stichtingen en verenigingen die gelinkt worden aan de Hizmet beweging;
De uit 23 punten bestaande geschreven opdracht van Turgut Aslan, Hoofd van de afdeling terrorismebestrijding (TEM) (3) van 25 juni die naar politiebureaus in 30 provincies is gestuurd waarin dringend wordt verzocht mee te werken aan het lopende onderzoek naar Hizmet, uitgevoerd door de Opsporingsdienst Anticonstitutionele Misdaden, door hen te vragen of Hizmet beschikt over een gewapende afdeling; of Hizmet de macht heeft de regering omver te werpen of de Constitutie af te schaffen; of haar leden betrokken waren bij enkele van Turkije’s meest beruchte moorden, waaronder de moord op Hrant Dink in 2007, Katholiek priester Vader Santoro in 2006, een rechter die deel uitmaakte van de Raad van State in 2006, drie Christelijke missionarissen in Malatya in 2007 en de Turks Joodse zakenman Üzeyir Garih in 2001; voor welke individuen of buitenlandse groeperingen de leden van Hizmet werken, en hoe vaak prominente leden van Hizmet het land verlaten. TEMs geschreven opdracht bevat ook het verzoek aan de politie in 30 provincies om op zoek te gaan naar geheime getuigen die bereid zijn te getuigen tegen de beweging. Er wordt bij vermeld dat ook mensen die sinds 2003 stafrechtelijk zijn vervolgd en schuldig zijn bevonden toestemming krijgen om te getuigen.
In de hierboven vermelde stappen is uiteengezet welk voorbereidend werk de regering Erdogan heeft uitgevoerd om de Hizmet beweging in Turkije succesvol te vervolgen en criminaliseren. Met maatregelen die zijn genomen om de HSYK en de Centrale Raad van Beroep in bedwang te houden en de benoeming van ‘super strafrechters’ met verreikende bevoegdheden wil Erdogan ervoor zorgen dat de door de regering benoemde rechters en aanklagers de Hizmet beweging kunnen aanklagen en vervolgen, en om de uitspraak in beroep onaantastbaar te laten zijn. De opdrachten van hoofdofficier van justitie Serdar Coskun en het hoofd van TEM, Turgut Aslan tonen aan dat dit plan zijn doel vooralsnog niet mist.
Deze stappen maken deel uit van een groter plan tegen de Hizmet beweging, zoals onthuld in de parlementaire vraag gesteld door Idris Naim, voormalig minister van Binnenlandse Zaken en AKP parlementslid, aan de huidige Minister van Buitenlandse Zaken Efkan Ala, waarbij Mr Sahin stelt dat hem een stappenplan is overhandigd waarin uiteen wordt gezet hoe de regering de Hizmet beweging hard zal aanpakken en zal criminaliseren binnen haar rechtbanken. Mr Sahin verklaart dat het document is getekend en vraagt of het een origineel en onvervalst document is.
De parlementaire vraag van voormalig Minister van Binnenlandse Zaken aan de huidige Minister van Binnenlandse Zaken luidt: Heeft uw afdeling een stappenplan opgesteld met als doel de Hizmet beweging van het toneel te laten verdwijnen?
Idris Naim Sahin was een goede vriend en vertrouweling van premier Erdogan. Van juli 2011 tot januari 2013 was hij Minister van Binnenlandse Zaken en Kabinetslid; van november 2002 tot december 2013 partijvoorzitter van de AKP. Naar aanleiding van de gebeurtenissen op 17 december trekt hij zich uit protest terug met de woorden: “De regering wordt geleid door een kleine oligarchie van elites, op zo’n manier dat grote delen van het stemdistrict en het Turkse volk worden buitengesloten.”
Opvallende punten uit de parlementsvraag van Idris Naim Sahin:
Het is bekend dat de regering gebruik maakt van staatsmiddelen om de confrontatie aan te gaan met degenen die begaan of verbonden zijn met de Hizmet beweging. Hizmet staat bekend om haar inzet met betrekking tot het hooghouden van het geloof en de wetenschappelijke en culturele waarden van ons land, en het promoten van deze kwaliteiten in de rest van de wereld. Dit alles kan slechts bijdragen aan het aanzien van Turkije. Klopt het dat er een stappenplan tegen de Hizmet beweging is opgesteld en tot uitvoer wordt gebracht?
Klopt het dat het eerste artikel van dit vermeende stappenplan gaat over een plan om leden van de Hizmet beweging, en degenen die de constitutionele orde van het land trachten te vernietigen, op te sporen en het nodige bewijs tegen hen in het geheim te verzamelen?
Geeft het Stappenplan overheden opdracht om te onderzoeken of de Hizmet beweging beschikt over strijdkrachten en over voldoende macht om de regering over te nemen?
Geeft het Stappenplan opdracht om onderzoek te doen naar de mogelijke rol van de Hizmet beweging in beruchte misdrijven, waaronder de moord op St. Santoro, moord op Hrant Dink, de Zirve uitgeverijmoorden, en de moorden op Necip Hablemitoğlu en Üzeyir Garih?
Vraagt het Stappenplan mensen die de afgelopen 10 jaar het slachtoffer zijn geweest van misdaadonderzoek te getuigen tegen de Hizmet beweging en eist het dat voormalig Hizmet leden worden aangespoord te getuigen tegen de beweging om vervolgens via de staat getuigenbescherming te genieten?
Onlangs sprak premier Erdogan openlijk een verzoek uit aan de V.S. voor uitlevering van de heer Fethullah Gülen. Dinsdag 29 april jl. werd er een persverklaring door Alliance for Shared Values uitgegeven; een stichting die zichzelf omschrijft als centrale bron voor informatie over Fethullah Gülen en de Gülenbeweging. Hierin gaan zij in op het verzoek van de Turkse premier.
Klik hiervoor de hele verklaring getiteld ‘Ondermijning van de democratie door politiek gemotiveerde uitspraken van de Turkse premier’ (Engels).
De ontwikkeling van Turkije wordt door “een kleine groep binnen de uitvoerende tak van de overheid” belemmerd. De oplossing is een nieuwe grondwet. Dat stelt islamgeleerde Fethullah Gülen in een artikel dat gisteren is gepubliceerd in The Financial Times.
In het artikel benadrukt Gülen dat vertrouwen en stabiliteit van fundamenteel belang zijn voor de ontwikkeling van een natie en hoe de wereld haar waarneemt. Hij wijst erop dat in Turkije innig vertrouwen bestaat in een democratische en verantwoordelijke regering die de rechtsstaat respecteert. “Dat vertrouwen heeft Turkije in het afgelopen decennium opgebouwd. Tot voor kort werd het land dan ook gezien als een voorbeeld van een land dat bloeide met behoud van een democratische regering bestuurd door attente islamitische leiders. Dat is niet meer het geval. Een kleine groep binnen de uitvoerende tak van de overheid houdt de vooruitgang van het hele land in gijzeling. De steun van een breed segment van het Turkse publiek en de mogelijkheid van toetreding tot de Europese Unie, wordt nu verspild.”
Tot voor kort werd Turkije gezien als een voorbeeld van een land dat bloeide met behoud van een democratische regering bestuurd door attente islamitische leiders. Dat is niet meer het geval.
Gülen onderstreept dat EU-lidstaten en andere westerse landen felle kritiek hebben geuit op verschillende recente maatregelen van de Turkse regering. Daarbij noemt hij de wet die de minister van Justitie bevoegdheden geeft om rechters en officieren van justitie te benoemen en ‘disciplineren’, de wet om de internetvrijheid te beteugelen en het wetsvoorstel dat de inlichtingendienst vergaande bevoegdheden geeft, de soort bevoegdheden die opgeëist worden door dictatoriale regimes.
Gülen geeft aan dat vrijheid van denken en meningsuiting onmisbare ingrediënten zijn van de democratie. “De achterstand van Turkije op het gebied van de transparantie [van bestuur] en mediavrijheid ten opzichte van democratische landen, is teleurstellend”, vindt hij. Daarnaast stelt hij dat de dominantie van de politiek, die ooit genoten werd door het leger, nu plaats gemaakt lijkt te hebben voor “een hegemonie van de uitvoerende macht.” Volgens Gülen is het donkere schaduw dat geworpen is over Turkije “het resultaat van de arglistige profilering van bepaalde groepen Turkse burgers wegens hun visies, voortdurende verschuivingen van ambtenaren omwille van politieke belangen en een ongekende onderdrukking van de media, rechterlijke macht en het maatschappelijk middenveld”.
Alleen door zich in te zetten voor de universele rechten van de mens, de rechtsstaat en verantwoordelijk bestuur, kan de Turkse regering het binnenlandse vertrouwen herstellen en internationale respect herwinnen, benadrukt Gülen. Volgens Gülen moet die inzet zich ook richten op de invoering van een nieuwe, democratische grondwet, die opgesteld is door burgers. “Democratie is niet onverenigbaar met de islamitische beginselen van regeren. Inderdaad, de ethische doelstellingen van de islam, zoals de bescherming van het leven en de vrijheid van godsdienst, zijn het best gediend in een democratie waar burgers actief deelnemen aan de regering.”
De islamgeleerde wijst er verder op dat participanten van de sociale beweging Hizmet (letterlijk), die vandaag de dag onder vuur worden genomen door premier Recep Tayyip Erdoğan, zich sinds de jaren zeventig inzetten voor gelijke kansen voor iedereen. “Hun primaire motivatie is van intrinsieke aard, omdat ze zich gelukkig voelen met het geluk van anderen. Hizmet-participanten – en ik beschouw mezelf als een van hen – zijn geen politieke spelers en hebben geen belang bij de voorrechten van macht. Dat blijkt uit hun persoonlijke en financiële inzet voor humanitaire hulp, onderwijs en dialoog, evenals hun doelbewuste afwezigheid in de politiek.”
Dit bericht verscheen op 12 maart 2014 in Zaman Vandaag.
Fethullah Gülen’s pogingen tot islamitische reformatie
Door Victor Gaetan, 20 februari 2014[divider]
In een video die geplaatst werd op zijn website in december vorig jaar, riep de Turkse islamitische geleerde Fethullah Gülen God om de Turkse premier Recep Tayyip Erdoğan te vervloeken. Gülen, die sinds 1999 in ballingschap leeft in de Verenigde Staten, verklaarde in een preek uitgezonden op de Turkse televisie, “Zij die de dief niet zien, maar degenen achternazitten die proberen om de dief te vangen: moge God brand laten ontstaan in hun huizen, hun huizen ruïneren, hun eenheden breken.” Dit ging veel verder dan de normaal seculiere grenzen van het politieke debat in Turkije.
Maar als we alleen focussen op Gülen’s gebrek aan politieke glans dan missen we een belangrijk punt. Gülen en Erdoğan worden in het Westen beschreven als politieke rivalen, maar er was altijd meer op het spel in hun botsing dan aardse zaken. Terwijl Erdoğan vaak kon genieten van islamistische politieke retoriek, het is Gülen geweest die als een islamitische intellectueel geprobeerd heeft om actief bijdragen te leveren aan en een actieve moderne school van de islam te ontwikkelen, die de religie verzoent met de liberale democratie, wetenschappelijke rationalisme, oecumene, en het vrije ondernemerschap. Ongeacht wie de strijd om de politieke toekomst van Turkije wint, is het essentieel van belang dat de religieuze erfenis van Gülen bewaard wordt.
EGALITAIRE VERLICHTING
Erdoğan heeft herhaaldelijk Gülen en zijn religieuze beweging, die bekend staat als Hizmet (wat zich laat vertalen als Service), afgeschilderd als onderdeel van een politieke samenzwering, noemde het een “parallel staat” verantwoordelijk voor het initiëren van een reeks van corruptie onderzoeken tegen zijn regering. Deze beschuldigingen zijn onmogelijk te onderbouwen. Hizmet heeft geen formele lidmaatschap, geen hoofdkantoor, en geen hiërarchie, die het onmogelijk maakt om te weten of Gülenisten oververtegenwoordigd zijn in de rechtshandhaving en de rechterlijke macht, laat staan het orkestreren van een staatsgreep. Er zijn veel maatschappelijke organisaties in Turkije die expliciet gekoppeld zijn aan Gülen, maar, in overeenstemming met Gülen’s leer, steunen noch weigeren zij een politieke partij.
Gülen’s theologie ging hand in hand met de kapitalistische revolutie van Turkije. Nieuwe ondernemers van het land waren vrome moslims die zich geïnspireerd weten door Gülen’s leer om hun omarming van het vrije ondernemerschap, sterke democratische instellingen, en de dialoog en handel met andere geloven te rechtvaardigen.
Hoewel Gülen er altijd van uitgegaan is dat vrome moslims zich zouden moeten richten op de politiek, heeft hij al heel lang gewaarschuwd tegen het feit dat religie als een instrument wordt gebruikt om politieke macht na te streven. In die zin heeft Gülen de voetsporen van Said Nursi gevolgd, een grote Turkse geleerde van het soefisme, die een islamitische opleving in de late Ottomaanse periode en onder Atatürk’s republiek heeft geïnspireerd. Nursi’s 6000-pagina tellende commentaar op de Koran, Risale-i Nur (Verhandelingen van het Licht), stelde dat ware geestelijke kennis toegankelijk was voor alle moslims, zonder de begeleiding van een “meester”. Nursi beschouwde het materialisme als een vijand van de islam, maar ook hij pleitte voor het onderwijzen van moderne wetenschap in islamitische scholen.
Gülen heeft dezelfde fundamentele benadering onderschreven. Geboren in het oosten van Turkije in 1941, groeide hij op met het bestuderen van de Koran. Hij begon een moskee en een studiecentrum in de stad Izmir in de jaren 1960 te beheren. Voortbouwend op het concept van Nursi, wilde hij het religieuze geweten of innerlijke discipline versterken, maar Gülen benadrukte verder het belang van de publieke dienstverlening als een manier voor de gelovigen om God te verheerlijken, terwijl de zelfzuchtige impulsen onderdrukt moesten worden.
Deze leerstellingen waren in schril contrast met de politieke uitspraken van islamitische groeperingen, zoals de Moslim Broederschap, die terrein won in het Midden-Oosten in het midden van de twintigste eeuw. Waar de Broederschap het een religieuze verplichting vond om de staat te controleren en de islamitische wet de basis van jurisprudentie te maken, betoogde Gülen dat religie eerder leed onder politisering. Waar de Broederschap voorstelt dat jihad noodzakelijkerwijs een gewapende strijd is, benadrukt Gülen dat jihad een morele en geestelijke strijd is.
In 1970 werd Gülen gearresteerd door een nieuw geïnstalleerde militaire regering en zijn licentie om te preken werd ingetrokken. Maar zijn privégesprekken tegenover kleine groepen – in moskeeën, theaters, cafés en scholen – werden opgenomen en gedistribueerd. Gülen leende zijn groeiende faam aan een reeks van studentenhuizen, of “lichthuizen”, die particuliere voorbereidingscursussen verzorgden voor universitaire toelatingsexamens. In 1979 hebben nauwe vrienden van Gülen een uitgeverij opgericht, zodat hij aan zijn groeiende aantal studenten studiemateriaal kon bieden. Yamanlar College in Izmir, de eerste Gülen geïnspireerde particuliere middelbare school, volgde in 1982. In 1983 had hij brede nationale aanhang.
Vandaag de dag runnen Gülen sympathisanten meer dan 1.500 scholen en universiteiten in 120 landen, waaronder Afghanistan, Oostenrijk, Bosnië, Indonesië, Japan, Mexico, Soedan en de Verenigde Staten.(In Texas alleen beheren Gülen aanhangers 26 openbare privé scholen.) De Gülen beweging biedt talloze beurzen voor de armen om hun onderwijs te kunnen volgen, die meestal de nadruk leggen op wetenschap en wiskunde. Door bij te dragen als vrijwilliger of financierder aan onderwijsnetwerk van de beweging, zijn de supporters ook bezig met een vorm van liefdadigheid.
Zijn inzet voor het onderwijs als de belangrijkste oplossing voor de problemen die de meeste islamitische samenlevingen teistert, is de meest concrete uiting van religieuze leerstellingen van Gülen. Op basis van heilige teksten van de islam – de Koran, Hadith (woorden van de Profeet), en Sira (biografie van de Profeet) – evenals Turkse en Ottomaanse culturele traditie, heeft Gülen een duidelijke vorm van de islamitische theologie ontwikkeld, die maatschappelijke betrokkenheid, niet politiek engagement, in het centrum plaatst.
De Utah-gebaseerde politicoloog Hakan Yavuz, auteur van Toward an Islamic Enlightenment: The Gulen Movement, [Naar een islamitische Verlichting: De Gülen beweging], ziet vier kenmerkende karakteristieken in het project van Gülen. Ten eerste, Gülen benadrukt dat vroomheid van een gelovige kan gemeten worden door zijn concrete daden, in het bijzonder, de mate waarin de persoon de menselijke conditie verbetert. Ten tweede, Gülen stelt dat de islam een oecumenische religie moet zijn. Moslims, gelooft hij, zijn verplicht om een consensus in hun gemeenschappen te zoeken en dienen sociale participatie en dialoog met andere groepen te waarderen. (Gülen beweging heeft een bijzondere nadruk gelegd op de interreligieuze dialoog, vooral met de christenen en joden.)
Ten derde, Gülen leert de onschendbaarheid van individuele rechten. Religieuze betrokkenheid, onderschrijft hij, moet vrijwillig zijn, dat is een reden dat Gülen’s volgelingen meestal aangeduid worden als “vrijwilligers” en hun totale aantallen zijn nooit officieel geteld. Ten slotte, de Gülen beweging onderschrijft kritisch denken als basis voor de kennis die God verheerlijkt, in plaats van als iets dat openbaring tegenspreekt. Wetenschap, leert Gülen, is een middel voor moslims om hun religieuze plicht na te komen om de economische toestand van hun samenleving te verbeteren.
In de mate dat Gülen iets over de politiek te zeggen heeft gehad, is dat de politiek bijna altijd in dienst van de bevordering van de democratie en culturele tolerantie is geweest. Gevraagd door The New York Times over zijn houding ten opzichte van de Turkse regering, antwoordde Gülen , “Ik heb altijd aan de kant van de rechtsstaat gestaan en ik geloof ook in het belang van het delen van goede ideeën met de bewindvoerders van de staat, die een toekomst voor het land beloven. Dienovereenkomstig, ongeacht wie de leiding heeft, probeer ik respect te betuigen aan die staatslieden, houd een redelijke mate van nabijheid en koester een positieve houding ten opzichte van hen”. Hij heeft ook gewezen op het belang van het behoud van een gezonde burgermaatschappij buiten de controle van de staat om. Privéscholen, particuliere ondernemingen, vrijwilligerswerk – dat waren de instellingen die Turkije nodig heeft als Turkije zijn traditioneel inclusieve cultuur wenst te behouden.
Gülen’s theologie ging hand in hand met de kapitalistische revolutie van Turkije, die werd aangewakkerd door economische deregulering in de jaren ‘80. Nieuwe ondernemers van het land waren vrome moslims die op basis van Gülen’s leer hun omarming van het vrije ondernemerschap, sterke democratische instellingen, en de dialoog en handel met andere religies en etnische groepen te rechtvaardigen. Gülen, op zijn beurt, drong bij deze nieuwe kapitalistische klasse aan om hard te werken en te slagen – niet voor persoonlijk gewin, maar om het geestelijk welzijn van de samenleving te verbeteren. De profeet Mohammed was ook een koopman, herinnerde hij hen.
Gülen heeft laten zien dat hij zal weigeren zich te laten intimideren, maar het is nog steeds een open vraag of zijn beweging niet aflatende campagne van de AKP tegen haar kan weerstaan.
VERSTANDSHUWELIJK
Het mag dan ook geen verrassing zijn dat de Gülen beweging een potentiële bondgenoot zag in Erdoğan’s AKP partij. In 2002, onder de AKP vlag, sprak Erdoğan zich uit ten gunste van een grotere religieuze en economische vrijheden. Net als de AKP, had de Gülen beweging het leger en de oude seculiere economische elite beschreven als belemmeringen voor die vrijheden. Hoewel de Gülenisten nooit een expliciete goedkeuring hebben aangeboden, leek zij enthousiast om samen te werken met de AKP. Nadat Erdoğan had gewonnen, steunde de AKP (evenals de ambtenaren van het ministerie van Justitie van wie gezegd wordt dat ze aangesloten zijn bij de Gülenisten) een reeks rechtszaken waardoor honderden militairen en zakenlieden in de gevangenis belandden. (Hoewel er vele gebreken in de methoden van de rechtszaken waren, lag de schuld voornamelijk op de schouders van de AKP, die als enige bevoegd was om de zaken te leiden.)
Maar de alliantie duurde niet lang. De AKP en de Gülenisten hebben fundamenteel verschillende opvattingen over de Turkse identiteit en hoe die zich verhoudt tot de islam. De AKP heeft haar wortels in de ideologie van de ‘Nationale Visie van Turkije’, die oorspronkelijk werd voorgestaan door voormalige Turkse premier Necmettin Erbakan in zijn manifest Milli Görüs(Nationale Visie), gepubliceerd in 1969. Erbakan stelde dat Turkije zich van het Westen weg moest draaien en een politieke, economische en militaire unie smeden met moslimlanden. Volgens deze opvatting geniet de nationale kracht, vooral uitgedrukt in conflict met het Westen, een grotere prioriteit dan gezonde democratische instellingen. Erbakan is nog steeds een duidelijke bron van inspiratie voor de AKP in het algemeen en voor Erdoğan in het bijzonder. Toen Erbakan overleed in 2011, onderbrak Erdoğan een reis naar Europa om zich te haasten voor zijn begrafenis , bijgewoond door honderdduizenden in Istanbul. Duitslands meest invloedrijke Turkse islamitische organisatie is een Milli Görüsgemeenschap die Erdoğan heeft aangemoedigd om westerse assimilatie te weerstaan, in overeenstemming met de leer van Erbakan.
Voorspelbaar als het is, botsten Hizmet en de AKP met elkaar over oorlogszuchtige buitenlandse politiek en ondemocratische binnenlandse manoeuvres van Erdoğan. Toen een Turkse NGO had geprobeerd om Israëlische blokkade van Gaza te doorbreken en geconfronteerd werd door de Israëlische marine (resulterend in negen doden), reageerde Erdoğan door Israël te beschuldigen van terrorisme en genocide. Gülen reageerde op Erdoğan’s strijdlust, door deze niet “vruchtbaar” te noemen, en voegde eraan toe dat hij Israël om toestemming had moeten vragen voor zijn goede doelen als hij de bevolking van Gaza wil helpen.
Een ander punt van geschil was Turkije’s relatie met de Europese Unie geweest. Als een sterke voorstander van nauwere banden met Europa, werd de Gülen beweging gefrustreerd door Erdoğan’s terughoudendheid om meer serieuze toetredingsonderhandelingen met de EU te voeren. Het door Erdoğan gevoerde beleid, zoals de wetgeving die toegang tot internet beperkt en het verminderen van de onafhankelijkheid van de openbare aanklagers, die lijken bedoeld om EU-functionarissen tegen te werken. Gülenisten zijn ook bezorgd over de steun van Erdoğan aan de Egyptische Moslim Broederschap.
Vrijheid van meningsuiting is altijd een punt van kritiek geweest voor de Gülen beweging, zo heeft zij zich ook uitgesproken tegen Erdoğan’s vervolging van journalisten en zijn bredere minachting voor democratische dialoog. Volgens het ‘Committee to Protect Journalists’ heeft Turkije meer journalisten opgesloten in de afgelopen twee jaar dan enig ander land in de wereld. (Iran en China volgen Turkije op de hielen.) Gülen sympathisant Alp Aslandogan, voorzitter van de New York-gebaseerde Alliantie voor gedeelde waarden, een non-profit koepelorganisatie voor de bij Hizmet aangesloten groepen, vertelde over de “intimidatie, inspecties en boetes” waarmee de uitgevers nu geconfronteerd worden. “Media groep eigenaren krijgen te maken met bedreigingen voor hun bedrijven. Nooit heeft in de Turkse geschiedenis een enkele persoon of partij een dergelijk niveau van mediaonderdanigheid bereikt”.
De reactie van Erdoğan op de Gezi Park protesten van afgelopen zomer moet bijzonder problematisch zijn geweest voor de Gülenisten. In zekere zin was, de diverse groep van demonstranten, die oorspronkelijk verzameld zijn om tegen de sloop van een park in Istanbul te demonstreren, het soort model dat zich bezighoudt met pluralistische maatschappelijke organisaties hetgeen door Gülenisten gepropageerd wordt. Erdoğan had besloten om de politie te gelasten de protesten met geweld te verjagen, wat resulteerde in dagen van gewelddadige confrontatie. Gülen legde de schuld bij Erdoğan voor het niet bij voorbaat luisteren naar de eisen van de demonstranten. Dat lijkt Erdoğan te hebben overtuigd om direct de oorlog te verklaren aan de Gülen beweging. In september kondigde Erdoğan aan dat de regering van plan was om alle particuliere scholen die de studenten helpen bij het voorbereiden op universitaire examens te sluiten: de Gülen beweging runt ongeveer 20 procent van deze scholen in Turkije en zij vertegenwoordigen een belangrijke bron van inkomsten, maar ook een van de belangrijkste manieren waarop Gülen’s ideeën aan het publiek worden geïntroduceerd.
Erdoğan en de AKP hebben zich voorgenomen om de beweging van Gülen af te schilderen als een op macht beluste samenzwering. Maar er is weinig bewijs voor een onderliggende drang naar macht van de Gülenisten. De beweging is trouw gebleven aan haar leringen door enorme financiële middelen en aandacht voor lopende scholen, liefdadigheidsorganisaties, en mediaorganisaties, in Turkije en in het buitenland te besteden. Gülenisten hebben geen gezamenlijke druk uitgeoefend om de AKP te infiltreren of een zetel in het parlement voor hun eigen leden te bemachtigen. Gülenisten hebben regelmatig de corruptie van de AKP aan de kaak gesteld als een schending van de islamitische ethiek en Hizmet principes. Er is geen reden om aan te nemen dat deze kritiek tegen de nominale waarde is.
Gülen heeft laten zien dat hij zal weigeren zich te laten intimideren, maar het is nog steeds een open vraag of zijn beweging de niet aflatende campagne van de AKP tegen haar kan weerstaan. Erdoğan is duidelijk van plan om de Gülen beweging te marginaliseren, zelfs ten koste van de rechtsstaat in Turkije. Deze week heeft president Abdullah Gul een wet ondertekend die de overheid toestaat om, zonder een gerechtelijk bevel, de toegang tot een website te blokkeren. Vorige week nam het parlement een wetsvoorstel aan, waardoor de uitvoerende macht de volledige controle over de rechterlijke macht krijgt en de regering het recht geeft om willekeurig de openbare aanklagers te benoemen en te ontslaan.
Turkije zou duidelijk worden geschaad indien Gülen’s leringen over tolerantie en individuele rechten met succes zouden worden verlaten. Maar het verlies voor de islamitische cultuur zou een nog grotere tragedie zijn.
Wat zijn de redenen voor de toegenomen spanningen tussen de AKP en de Gülenbeweging?
Wat is de kijk van de Hizmetbeweging op politiek en politieke partijen?
Hoe was de relatie met de AKP in het verleden en waarom is er nu sprake van zo’n groot conflict?
Hoe zien de komende maanden eruit, wat kunnen we nog verwachten?
Is er een gevecht tussen de AKP en de Gülenbeweging wat betreft de Gaza flotilla incident en het Midden-Oosten beleid van de Turkse overheid?
Is de Gülenbeweging een alliantie met Israël en de V.S. aangegaan?
Deze en nog meer vragen worden beantwoord door Mustafa Yesil, de voorzitter van de Journalisten en Schrijvers stichting (GYV), waar Fethullah Gülen de erevoorzitter van is.
